________________
ઉપસંહાર - મોક્ષમાર્ગની સ્થાપનામાં ક્રમશઃ છઠ્ઠા પદની સમાધાનકારી આ પ્રથમ ગાથા છે અને તે પ્રથમ સોપાન છે. તેમાં સંસારમાં પ્રસિદ્ધ દોષરૂપ અજ્ઞાન અને રાગ-દ્વેષનો ઉલ્લેખ છે. કપડું ધોતાં પહેલાં કપડું મેલું છે, તેવું ભાન થવું જરૂરી છે. આ જ્ઞાનકક્ષા છે. કપડા પ્રતિ મોહ ન થવો, તે રાગ-દ્વેષથી નિવૃત્તિની કક્ષા છે. આમ જ્ઞાનકક્ષા અને નિવૃત્તિ કક્ષા, બન્નેને આ ગાથામાં વણી લેવામાં આવી છે. આ પ્રથમ સોપાનથી મોક્ષમાર્ગનો આરંભ થાય છે, તેવું સ્પષ્ટ મંતવ્ય અભિવ્યક્ત કર્યું છે. આગળની ગાથામાં કથિત શુદ્ધ ચેતવતત્ત્વનું આખ્યાન ત્યારે જ પચે, જો આ પ્રથમ સોપાનને સ્પર્શી લીધું હોય. આખી ગાથા આગળની ગાથાઓના ભાવ-પ્રભાવોમાં વ્યવસ્થિત રીતે પ્રવાહિત થાય છે. શિષ્યની જિજ્ઞાસા કે આકાંક્ષા અને ઉત્તરનો ક્રમ સુંદર રીતે જળવાઈ રહ્યો છે. સામાન્ય જીવો કદાચ સૂમ માર્મિક ભાવો ગ્રહણ કરી ન શકે, તો પણ આ ગાથા સીધી રીતે નૈતિક બોધ પણ પ્રસ્તુત કરે છે કે મનુષ્ય અજ્ઞાન અને રાગ-દ્વેષથી દૂર રહેવું જોઈએ. આ ત્રણે દોષોથી દૂર રહેવાથી સાંસારિક ઝંઝટોમાંથી મુકિત મળે છે.
કરી છે. કારણ
કે
અહી
હતી. ડી
(
૩)
