Page Text
________________
પરાધીન અવસ્થા ઊભી કરે છે, તેથી તે બંધનકર્તા છે.
તે કારણ છેદક દશા – ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં શાસ્ત્રકાર સીધી રીતે કર્મછેદનની વાત કરતા નથી તેમજ તેવા કોઈ સાધનને પણ ઈગિત કર્યા નથી પરંતુ બહુ જ ખૂબીથી તેમણે કર્મ છેદનારને તૈયાર કર્યો છે. જેમ કરવતથી લાકડુ કપાય છે, તેમ કર્મ કાપવાની વિધિ કરતા કરવત ચલાવનાર ઉસ્તાદ હોય, કલાવિધિનો જાણકાર હોય, તે જરૂરી છે. જો કાષ્ટ છેદનાર સ્વયં નિષ્ણાત છે, તો કાષ્ટ કાપવાની ક્રિયા તેને શીખડાવવી પડતી નથી. તે રીતે અહીં કર્મછેદનના નાના-મોટા સાધનોનો ઉલ્લેખ કર્યા વિના મુખ્ય સાધકને દૃષ્ટિગોચર કર્યો છે અને સાધકની દશા કે અવસ્થા ખરેખર અનુકૂળ અથવા સારી હોય, તો બાકીનું કાર્ય આપોઆપ થઈ જાય છે, આ વાત લક્ષમાં રાખી “છેદક દશા” શબ્દપ્રયોગ કર્યો છે અથવા છેદનારની દશા કારણને છેદી શકે તેવી પ્રબળ હોવી જોઈએ. ગાથાના ત્રણ આલંબન સ્પષ્ટ કરવાથી વિષયનો પૂરો ભાવ સ્પષ્ટ થશે. ૧) કારણ, ૨) કારણ છેદનની વિધિ, ૩) છેદન કરનાર સાધક.
જેમ કારણ-કાર્યનો સુમેળ છે, તેમ કાર્યછેદનના કારણ અને છેદનરૂપ કાર્ય, તે બંનેનો પણ સુમેળ હોવો જોઈએ. યોગ્ય કારણના અસ્તિત્વમાં જેમ કાર્ય નિષ્પન્ન થાય છે, તેમ આવા યોગ્ય કારણોને લુપ્ત કરવાથી અથવા તેનો નાશ કરવાથી તેના કાર્યનો પણ નાશ થાય છે. અહીં ગાથાના ભાવ બદલાયા છે. કારણનો નાશ કરવો, તે કાર્ય છે અને નાશ કરવાના જે સાધનો કે તેના કર્તા છે, તે નાશના કારણ બને છે. નાશ કરવાની વિધિ કરતા નાશ કરનારનું મહત્ત્વ વધારે છે. વિધિ તે ઉપકરણ છે જ્યારે નાશ કરનાર, તે કર્તા રૂપે કાર્યનો જનક છે કારણોનો નાશ બે વાતનું સ્પષ્ટીકરણ માંગે છે – ૧) છેદક, ૨) છેદવાની વિધિ. છેદક કોઈ સાધક જીવ છે અને તેની ઊંચી દશા, તે છેદનની યોગ્યતા છે. છેદકદશા એટલે યોગ્ય છેદક, ઊચિત વિધિનો જાણકાર, સમ્યક પ્રકારે ક્રિયા અને કર્મનું પરિવર્તન કરવામાં નિષ્ણાત હોય, તે છેદક દશા તરીકે ઓળખાય છે. સાથે સાથે છેદક કહેવાથી કર્તાનો ધ્વનિ સ્પષ્ટ થાય છે. કોઈપણ વ્યક્તિ જ્યારે કર્તા બને છે, ત્યારે તેનામાં કામ કરવાની શક્તિ પણ જરૂરી છે. છેદકદશા શબ્દથી પરોક્ષભાવે છેદનની શક્તિની અભિવ્યક્તિ કરી છે.
કર્મબંધમાં કારણ રૂપ જે અવલંબન હતું તેની જગ્યાએ અહીં છેદનના કારણ આલંબન બને છે. અહીં બંધના કારણનો અભાવ કરવાનો છે. અહીં અભાવ રૂપ કાર્ય સંપાદન કરવા જે પ્રબળ કર્તા રૂપી કારણની જરૂર છે, તેનો આ ગાથામાં કારણ છેદક દશા” કહી સંક્ષેપમાં ઉલ્લેખ કર્યો છે. કારણનો અર્થ અહીં કારણનું છેદન’ એ પ્રમાણે સમજવાનો છે. કારણ છેદક દશા” એટલે કારણોનું છેદન કરનાર વ્યક્તિની દશા અર્થાત્ તેના ઉચિત સાધનો. આટલું વાક્ય પૃથ્થક્કરણ કર્યા પછી સાંગોપાંગ તાત્ત્વિક વિચારણાની આવશ્યકતા છે, હવે તેના પર ધ્યાન આપશું.
અહીં બંધના કારણો કહ્યા છે, તે મુખ્યત્વે પાપકર્મબંધના કારણો સમજવાના છે. આ વાત
| SR No. | 005939 |
| Book Title | Atmsiddhi Mahabhashya Part 03 |
| Original Sutra Author | Shrimad Rajchandra |
| Author | Jayantilalji Maharaj |
| Publisher | Shantaben Chimanlal Bakhda |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |