________________
ઉપસંહાર – ગાથામાં નિમિત્તે કારણની સ્પષ્ટ સ્થાપના કર્યા પછી, પોતે જે માર્ગ બતાવ્યો છે, તેમાં સદગુરુની આજ્ઞાનું પાલન, તે સાધનાનું મૂળભૂત સોપાન છે અને જિનદશાનું લક્ષ તે સાધનાનું અંતિમ સોપાન છે. તળેટી અને શિખર, બંનેનું ધ્યાન કરીને જીવે ક્યાં સુધી જવાનું છે અને તેમાં સદ્દગુરુની આજ્ઞા પરમ ઉપકારી છે, તે વિષયને સિદ્ધિકારે સ્પષ્ટ કર્યો છે. આ બંને નિમિત્તને સાધનાના અંતિમ સમય સુધી છોડવાના નથી, તો જ જીવનો કલ્યાણકારી પ્રશસ્ત માર્ગ ઉપકારી બની રહે છે. સીધી રીતે જોઈએ તો ગાથા ઉપદેશાત્મકભાવોથી ભરેલી છે અને તાત્વિક રીતે ઘણા ગૂઢ સિદ્ધાંતોની સ્થાપના પણ થયેલી છે. આપણે બંને પ્રકારનું ભાષ્ય કરીને યથાસંભવ અંતનિહિત ભાવોને પ્રગટ કરવાની કોશિષ કરી છે. ગાથાનું કલેવર ઉપદેશ અને તાત્વિકતા, આ બંને દૃષ્ટિએ ઘણું જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. હવે આગળની ગાથામાં આ ગાથાના કેટલાક અનુક્ત ભાવોને સિદ્ધિકાર સ્પષ્ટ રૂપે પ્રગટ કરશે. આ રીતે શતપંચત્રિશંત ગાથાનો શત–ષત્રિશંતુ ગાથા સાથે સંબંધ ઉજાગર થશે.
