Page Text
________________
વાતને પૂરી પ્રમાણિત કરી છે. પ્રથમ વિધિ વાકયમાં કવિરાજ કહે છે કે સત્ય પુરુષાર્થ કરો અને પરમાર્થ મેળવો. જ્યારે નિષેધ વાક્યમાં કહે છે કે પરમાર્થનું છેદન થાય કે ખંડન થાય, તેવું આચરણ ન કરો અને તેમાં ભવસ્થિતિનું નિમિત્ત બનાવી પુરુષાર્થહીન ન બનો. આ રીતે પરમાર્થને પ્રાપ્ત કરો અને પરમાર્થનું ખંડન ન થાય તે માટે સાવધાન રહો. ગાથાનો મુખ્યભાવ પરમાર્થ છે અને પરમાર્થને પ્રાપ્ત કરવાનું મુખ્ય સાધન સત્ય પુરુષાર્થ છે. જેનું વિવરણ આપણે કરી ગયા છીએ. અહીં ફકત પરમાર્થ માટે થોડું વિવેચન કરશું.
પરમાર્થ શું છે? જ્યારે સાર્થકતાનો વિચાર કરીએ છીએ ત્યારે નિરર્થક, અનર્થક, સાર્થક અને પારમાર્થિક, આ બધા ભાવો જીવના પુરુષાર્થ વિષે ધ્યાન ખેંચે છે.
વ્યવહાર હોય કે જ્ઞાનમાર્ગ હોય, જો દ્રવ્યના ગુણધર્મથી વિરૂધ્ધ પુરુષાર્થ કરવામાં આવે, તો આવો પુરુષાર્થ નિરર્થક જાય છે. જેમ કોઈ માખણની ઈચ્છાથી પાણીનું વલોણ કરે, તો ગમે તેવો પુરુષાર્થ કરવા છતાં પાણીમાંથી માખણ નીકળતું નથી કારણ કે માખણ પાણીનો ગુણધર્મ નથી. આવો પુરુષાર્થ નિરર્થક બને છે. જ્યારે કેટલાક વિપરીત પુરુષાર્થ ફકત નિરર્થક ન બનતા અનર્થ પણ ઊભો કરે છે. દોરીની ભ્રાંતિથી સર્પનો સ્પર્શ કરે, તો ધાર્યું તો ન થાય, તે ઉપરાંત સર્પ દંશ પણ મારે છે. આ છે અર્નચકારી પુરુષાર્થ. જ્યારે કેટલાક પુરુષાર્થ વ્યવહારમાં સાર્થક હોય છે. જેમ કોઈ ખેડૂત પૂરી મહેનત કરે, તો તે અનાજને પ્રાપ્ત કરે છે અને તેની મહેનત સાર્થક થાય છે પરંતુ આ સાર્થકભાવ પરમાર્થ નથી. શાસ્ત્રકારોએ જ્ઞાનવૃષ્ટિથી નિરર્થક, અનર્થક અને સાર્થક એ બધા પુરુષાર્થોને હાનિકારક તથા નિમૂલ્ય બતાવ્યા છે કારણ કે તેમાં પરમાર્થની પ્રાપ્તિ થતી નથી. આ ઉપરથી સમજાય છે કે પરમાર્થ શું છે? આ બધી અર્થ પ્રાપ્તિથી નિરાળી એવી કોઈ પરમ પ્રાપ્તિ છે, જેને શાસ્ત્રકારો પરમાર્થ કહે છે. પરમ શબ્દ દ્વૈતભાવોથી નિરાળો, ઠંદ્રભાવથી મુકત, શાશ્વતસ્થિતિને સૂચિત કરતો, કંકાતીત, સંયોગાતીત, ત્રીજો કોઈ વિશેષ અર્થ છે તેને સૂચિત કરે છે. સંસાર છે તે શુભાશુભ, સુખ દુઃખ, સારું – નરસું, મારુ તારું, ઈત્યાદિ દ્વૈતભાવોથી ભરેલો છે અને આ દ્વૈતભાવ પરસ્પર વિરોધી હોવાથી જીવાત્મા તે દ્વૈતચક્રમાં ફસાયેલો રહે છે. તેને અખંડ અદ્વૈત એવો આત્મા પ્રાપ્ત થતો નથી. જે પરમાર્થ છે તે કિનારે રહી જાય છે અને સાંસારિક હાર –જીતના ચક્રમાં અંતે તો જીવ અનર્થનો જ ભોગ બને છે. માટે અહીં શાસ્ત્રકાર પરમાર્થની સ્થાપના કરે છે.
પરમાર્થ તે ગુણાતીત અવસ્થા છે. સંસારનું મૂળ કર્મ છે. જેનાથી કર્મ છેદાય, કર્મ અટકે અને અકર્મ અવસ્થા પ્રગટ થાય, તે પરમાર્થ છે. જ્યાં સુધી ક્રિયાત્મક અવસ્થા છે, ત્યાં સુધી જીવાત્મા લાભ અને અલાભમાં કે શુભાશુભ ફળમાં આસકત રહે છે પરંતુ જ્યારે અક્રિયાત્મક અવસ્થા શરૂ થાય છે, ત્યારે અશુભભાવોથી તો મુકત થાય છે, પણ તેની સાથે શુભભાવો અને આસકિતથી પણ નિરાળો થાય છે. આવી ક્રિયાહીન અવસ્થામાં સાચા અર્થમાં કહો તો સ્વક્રિયાનો પણ શુભારંભ છે. આ રીતે પર પદાર્થની ક્રિયાથી મુકત થયેલો જીવ પરમાર્થને પ્રાપ્ત કરે છે. પરમ' શબ્દ શાશ્વત અને અપ્રભાવ્યભાવને સૂચિત કરે છે. આવા સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ થાય, તે
| SR No. | 005939 |
| Book Title | Atmsiddhi Mahabhashya Part 03 |
| Original Sutra Author | Shrimad Rajchandra |
| Author | Jayantilalji Maharaj |
| Publisher | Shantaben Chimanlal Bakhda |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |