________________
સરુ ચરણમાં ‘દાસનો દાસ થઈને રહે' તે શબ્દ હકીકતમાં દાસત્વ વિહીન અવસ્થાના વાચક છે. જે અહંયુકત હતો તે હવે દાસ બન્યો છે, હવે જે ખરેખર અહંકારથી પરે હતો તેના દર્શન થયા છે. જે સર્વથા પરાધીનતા મુકત છે. આખી ગાથાનો રહસ્યમયભાવ સમર્પણને અને ભકિતને સ્પર્શ કરી ભકિતના ભાજન અને સમર્પણતા અધિકારી એવા આત્મતત્ત્વની ઝાંખી કરાવે છે. જે ગાથાનું અમૃતમય અધ્યાત્મ સતત્ત્વ છે. ભકિતના અંતિમ બિંદુને શબ્દથી કથી શકાય તેવી સ્થિતિ નથી, તેથી સાધક વારંવાર “દાસ દાસ હું દાસ છું' એમ બોલીને જે અવસ્થા ત્યાજ્ય છે તેનું જ ઉબોધન કરે છે. અસ્તુ.
આ ગાથાનો ઉપસંહાર કરીને આગળની ગાથામાં જે ભકિતયોગની લતા પાંગરી છે તેનો સ્પર્શ કરીશું.
ઉપસંહાર : ઉપદેશના ક્રમમાં છ બોલનું વિવરણ થયા પછી તૃપ્ત થયેલો સાધક ગુરુચરણમાં પોતાની જાતને અર્પણ કરે છે. આ અર્પણભાવ એટલો ઊંચો છે કે તેમાં ભકિત સિવાય સાધકનો કોઈ બાહ્ય સ્વાર્થ નથી પરંતુ ગુરુનું શરણ સ્વીકાર્યા પછી તેમનો દાસ બની જવાથી સંપૂર્ણ નિર્ભય અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય છે, સાધક સર્વથા સુરક્ષિત બની જાય છે, તે વિભાવો અને વિકારોથી મુકત થઈ નિર્મળ જ્ઞાનધારાનું પાન કરવા માટે સુપાત્ર બની જાય છે. સાધક ગુરુચરણે દીનહીન બની વિનયભાવની અને નમ્રતાની ઉત્તમ શ્રેણીનો સ્પર્શ કરી શુદ્ધ ભકિતનું સ્વરૂપે પ્રગટ કરે છે. આ ગાથા એક એવું પગલું છે કે કોઈ જમીન પર પડેલો વ્યકિત આકાશમાં ઉડતા વિમાન સાથે જોડાઈ જાય, તો તે પણ ઉડવા લાગે છે. સદ્દગુરુ જે ઊંચાઈ પર વિચરણ કરી રહ્યા છે, તેનો દાસ બની જવાથી, તેની સાથે જોડાઈ જવાથી ભકતપણ તે જ ઊંચાઈ પર ઉડવા લાગે છે. સાધકે દાસપણાનો સ્વીકાર કર્યો છે, તેમાં તેનું ઘણું ડહાપણ દેખાય છે. ખરેખર ડાહ્યો માણસ જ ઈશ્વર પરાયણ બની સદ્દગુરુના ચરણનો દાસ બની શકે છે. ખરું પૂછો તો આ ગાથા બુધ્ધિમત્તાનો નમૂનો છે.
