________________
કોઈ અંકનો પ્રવેશ નથી. જેને કોઈ શૂન્ય કહે છે, તે જ અધ્યાત્મદ્રષ્ટિએ નિર્વિકલ્પભાવ છે. આ ગાથામાં આ સ્થિતિને જ્ઞાનાત્મકભાવે સ્વીકાર કરી ગાથામાં જે રસથાળ પીરસ્યો છે, તેના ઉપભોગનું આમંત્રણ છે.
ઉપસંહાર : કવિરાજે ૧૨૨મી ગાથામાં છેલ્લી ભૂમિકાનું સ્થાપન કરી આત્મસિદ્ધિની કે મુકિતમાર્ગની યાત્રાના અંતિમ બિંદુને આલેખ્યું છે. જેમ કોઈ માણસ સંતોષપ્રદ ભોજન જમ્યા પછી ઓડકારનો અનુભવ કરે, તેમ આ ગાથા સુધી સંતોષપ્રદ જ્ઞાનામૃત ગોગન નો ઉપભોગ કરી હવે સ્વયં ઓડકારનો અનુભવ કરે છે, આત્મસિદ્ધિ રૂપ આ નાના શાસ્ત્રમાં મહાગ્રંથનો ઉપક્રમ સમાયો છે અને તે ઉપક્રમ વ્યવસ્થિત વિકસિત થઈ, ક્રમાનુસાર ન્યાયસંગત ભાવોને વ્યકત કરી છેવટે આ ગાથામાં જે મુખ્ય અભિધેય હતું, તેની સર્વાગ ઘોષણા કરે છે અને કર્તાપણાના મિથ્યાભાવોનું વમન કરાવી સાગો કર્તા કોણ છે, તેનું આખ્યાન કર્યું છે. વિકારભાવોના ભોકતાનો પરિહાર કરી મિથ્યા ભોગભાવોનો છેડો મૂકી સાચા અર્થમાં જીવાત્મા ફકત જ્ઞાનભાવનો ભોકતા છે, તેનું પણ સચોટ રીતે ઉપાખ્યાન કર્યું છે. આ ગાથા એક પ્રકારનો શુદ્ધ સાચો સરવાળો છે.
આ જ ભાવોને પુનઃ શબ્દાંતર રૂપે વ્યકત કરવા આગળની ગાથાઓ લોક પ્રસિદ્ધ ભાવોનો સ્પર્શ કરી પુનઃ વિશદ રૂપે મુકિતભાવનું આલેખન કરે છે. આપણે હવે ગાથા-૧૨૩ અર્થાત્ ગાથા એક-બે–ત્રણનો સ્પર્શ કરશું.
