Page Text
________________
ઊર્ધ્વગામી બની ભાવલિંગ રૂપી શિવલિંગની સ્પર્શના કરે છે. ચાંદીના કટોરોમાં રહેલું દૂધ જેમ શોભી ઊઠે છે, તેમ સમકિતરૂપી નિર્મળ દૂધ પરમ અર્થ રૂપી રજત પાત્રમાં સ્થિર થવાથી ઉત્તમ શુકલભાવોને પ્રગટ કરે છે.
પરમાર્થે સમકિત – શાસ્ત્રકાર ગાથાના ચોથા પદમાં “પરમાર્થે સમકિત’ કહીને પરમ અર્થની પુષ્ટિ કરે છે તથા પરમાર્થભાવે પારમાર્થિક સમકિતનું બિયાન કરીને સમકિતના આત્યંતર સ્વરૂપને અભિવ્યકત કરી રહ્યા છે. “પરમાર્થે સમકિત' પદમાં છેવટે સાચી રીતે સમકિત શું છે તેનો પણ ભાવ છે અને પરમ અર્થને અધિષ્ઠાન માની સમકિતનું ઉદ્ગમસ્થાન પણ વ્યકત કર્યું છે. પાછળની ગાથાઓમાં આપણે સમકિતની દ્રવ્ય અને ભાવથી વિવેચના કરી છે. ભાવલિંગી સમકિત તે જ પરમાર્થે સમકિત છે. દ્રવ્ય સમકિત ભલે રહો પરંત સાધક દ્રવ્યસમકિતમાં અટવાઈ ન જતાં પરમ સમકિતનો સ્પર્શ કરે, તે સાચી સાધના છે. ગાથાનું ઈષ્ટ પરમાર્થ સમકિત છે. વૃક્ષનો ઉછેર કરવો, તે જરૂરી છે પરંતુ તેના ફળ પ્રાપ્ત થાય, ત્યારે ઉછેરની બધી ક્રિયા સાર્થક બને છે. ફળપ્રાપ્તિ કર્યા વિના સાધના અર્થહીન બની જાય છે, માટે શાસ્ત્રકારે પરમાર્થરૂપી સુફળની અવસ્થા પ્રતિબિંબિત કરી છે.
પરમ અર્થ – અર્થ એટલે પદાર્થ. દરેક પદાર્થમાં પોત-પોતાનો એક પરમ અર્થ અસ્તિત્વ ધરાવે છે. સાચી રીતે બધા દ્રવ્યો શુદ્ધ પારમાર્થિક ભાવોથી પરિપૂર્ણ છે. પદાર્થ સ્થિતિશીલ અને ગતિશીલ, બંને ગુણોથી સંપન્ન છે. એક અણુથી લઈને વિરાટ મહાત્કંધ જેવા જે જે દ્રવ્યો પ્રકૃતિ જગતમાં સ્થાન પામ્યા છે, તે સ્થિતિ સંપન્ન અને ગતિસંપન્ન છે. ગતિ પણ દ્વિવિધ છે. પરિવર્તના રૂપ ગતિ અને ક્ષેત્રમંતર રૂપ ગતિ. પરિવર્તના રૂ૫ ગતિશીલતા છે, તે દ્રવ્યોનો પરમાર્થ છે. આત્મદ્રવ્ય પણ ગતિશીલતાનું અધિષ્ઠાન હોવાથી પરિવર્તનના ક્રમમાં કેવળજ્ઞાન જેવું મહાન જ્ઞાન પ્રગટ કરી શકે છે, તે છે આત્માનો પરમાર્થ. હવે જૂઓ, માયાનો પ્રભાવ. પરમાર્થને પડદામાં રાખી અનંથકારી અપરમાર્થભૂત ભાવોને પ્રગટ કરી પરમાર્થને ચાંદીના ઢાંકણથી બનાવેલી પેટીમાં બંધ કરી દે છે, તેથી વેદાંતમાં ઋષીઓ કહે છે કે ગતમય પણ ઉદિત સત્યરા મુd | અર્થાત્ ચાંદીપાત્રથી સત્યનું મુખ ઢાંકી દીધું છે. તે જ રીતે પુનઃ ઋષીઓ કહે છે કે ઘર્ષય તત્ત્વમ્ નિદિત ગુયાન્ પરમાર્થ રૂપ ધર્મનું તત્ત્વ અંધારી ગુફામાં મૂકેલું છે. આ છે માયાનો ખેલ, જે જીવને પરમ અર્થથી છૂટો પાડી અનર્થમાં જોડે છે. પરમ અર્થને જાણવો, તે જ સાચું સમકિત છે.
પરમાર્થે સમકિત’ નો અર્થ છે સાચી રીતે, સાચા અર્થમાં જે સમકિત છે અર્થાતુ નિજ સ્વભાવમાં જે રમણ કરે છે અને પ્રત્યક્ષ પ્રતીતિપૂર્વક આત્માનો અનુભવ કરે છે, તે સમકિતનું સાચું રૂપ છે. બીજો અર્થ એ પણ થાય છે કે પરમ અર્થ સ્વયં સમકિત છે. વિશેષભાવે કહો તો સમકિત એ જ પરમ અર્થ છે, પરમાર્થે સમકિત’ કહેવાથી અંતે મનુષ્ય જ્યાં સુધી સમકિત પ્રાપ્ત ન કરે, ત્યાં સુધી તે પરમાર્થ પ્રાપ્ત કરતો નથી. અહીં આ પદમાં પરમ અર્થ અને સમકિત બંને મહત્ત્વપૂર્ણ શબ્દ છે. બંને શબ્દો તાદાત્મભાવે રહેલા છે. સમકિત એ જ પરમાર્થ છે અને પરમાર્થ એ જ સમકિત છે. કોઈપણ વસ્તુનો ગુણધર્મ અથવા તેની ઉપાદાન શકિત, તે પદાર્થ માટે પરમ અર્થ હોય છે. સાધક આત્માને માટે સમકિત એ જ પરમ અર્થ છે. પરમતત્ત્વને જુએ છે
| SR No. | 005939 |
| Book Title | Atmsiddhi Mahabhashya Part 03 |
| Original Sutra Author | Shrimad Rajchandra |
| Author | Jayantilalji Maharaj |
| Publisher | Shantaben Chimanlal Bakhda |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |