________________
ખરી પડ્યો છે. જે છે તે આ અસંદિગ્ધ એવું આત્મદ્રવ્ય છે અને હવે તે જ અવશિષ્ટ રહ્યું છે. બધો વિકાર, કાટ કે મેલ દગ્ધ થઈને બળી ગયો છે. સંદિગ્ધભાવો પણ દગ્ધ થઈ ગયા છે. અસંદિગ્ધ અર્થાત્ તેના માટે હવે બોલવાપણું કે કહેવાપણું નથી. ફકત તેનો અનુભવ જ થઈ રહ્યો છે. આ છે ગાથાનો આધ્યાત્મિક રણકાર.
ઉપસંહાર : ક્રમશઃ ષદની વ્યાખ્યા કર્યા પછી જે કાંઈ કથન કરવાનું હતું, તે આ ગાથામાં પ્રગટ કરવામાં આવ્યું છે. જિજ્ઞાસુઓની બધી શંકાઓનું નિરાકરણ કરી સહજભાવે મુકિતમાર્ગના દર્શન કરાવ્યા છે. જો કે હજી આ માર્ગ માટે ઘણું કહેવાનું છે, તે શાસ્ત્રકાર સ્વયં કહેશે પરંતુ તેનો આ ગાથામાં શુભારંભ કરી દીધો છે. સિદ્ધિકારે જાતિવાદ અને વેષભૂષાની મર્યાદાનું નિરાકરણ કરી મોક્ષસાધનામાં તેની અનુપયોગિતાને સિદ્ધ કરી છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં સ્વયં ગૌતમસ્વામી બોલ્યા છે કે સોને નિઃા પોયમાં અધ્ય.—૨૩ લોકમાં વ્યવહારની દ્રષ્ટિએ આ વેષભૂષા કે બાહ્ય ચિહ્નોનું પ્રયોજન છે. તે જ રીતે અહીં પણ સૂત્રોકત કથનની પુષ્ટિ કરવામાં આવી છે. સિદ્ધિકારે કોઈપણ સંપ્રદાયનું નામ લીધા વિના સહજભાવે જાતિવાદ કે વસ્ત્રવાદનો પરિહાર કર્યો છે. ક્રાંતિની દૃષ્ટિએ આ એક મૌનક્રાંત કદમ છે. મનુષ્યના મનમાં થીજી ગયેલા અહંકારને ગાળનારી આ એક અગ્નિકણિકા છે. કાવ્યદ્રષ્ટિએ ગાથાનું અનોખું મૂલ્યાંકન થઈ શકે છે. ધન્ય છે કવિરાજને ! સરળ શબ્દોમાં ગાથાનું ઉચ્ચારણ કરીને ભાવોને ભરપૂર કરવા માટે એક ભાવપૂર્ણ અભિવ્યકત કર્યું છે. હવે આપણે અધૂરા ભાવોને આગળની ગાથામાં નિહાળશું.
(૧૩૧).
