________________
છોડી સંસારની રેતીના મેદાનમાં સુખ રૂપી હીરાને શોધવાની ચેષ્ટા કરે છે. આ ગાથામાં મોક્ષ સ્થાનનો ઉલ્લેખ છે પરંતુ મોક્ષના ગર્ભમાં અંખડ અવિનાશી શુદ્ધ ચૈતન્યરૂપ પરમાત્મા બિરાજમાન છે, તેના દર્શન કરવા અને દર્શનમાત્રથી સુખાનુભૂતિ થવી, તે આ ગાથાનું લક્ષ છે. આખી ગાથા એક પ્રકારની સંદૂક—પેટી છે. તેમાં સ્વયં આત્મા હીરા રૂપે બિરાજમાન છે. પેટીના દર્શન છોડીને સ્વદર્શન કરે તો તે મુકત છે અને પેટીના દર્શન કરે, તો બંધન છે. કોશેટામાં રહેલો કીડો હકીકતમાં કોશેટાથી ભિન્ન છે. મ્યાનમાં રહેલી તલવાર તે મ્યાન નથી. તેમ દેહમાં રહેલો આત્મા દેહ નથી. તેથી જ આપણા કૃપાળુદેવે અન્ય પંકિતઓમાં કહ્યું છે કે દેહ છતાં જેની દશા વર્તે દેહાતીત' તેમ અહીં આત્મા સ્વયં બધા ઉદયમાનભાવોની પેટી હોવા છતાં પોતાને નિરાળો સમજવાનો નિર્ધાર કરે, તે છે આ ગાથાનો આધ્યાત્મિકભાવ.
ઉપસંહાર ઃ સિદ્ધિકારે બુદ્ધિપૂર્વક યોજેલા ષ૫દી વિવેચનના અંતિમ પદમાં ઉપાય વિષયક પોતાનો નિર્ણયાત્મક અભિપ્રાય આપ્યો છે. તેમાં જરા પણ શંકા નથી તેવા મોક્ષના ઉપાયની સચોટ સ્થાપના કરી છે, તે ઉપાયને મોક્ષમાર્ગ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જો કે ક્રમથી વિવેચના ચાલી રહી છે, તે ક્રમના અનુસંધાનમાં આ ગાથાનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. લગભગ છ સ્થાનકની વિવેચના પૂર્ણ થવામાં છે. તેથી પ્રત્યુત્તર રૂપે કે ઉપાય રૂપે સ્પષ્ટ નિર્ધારણ પણ કર્યું છે અને પ્રશ્નોની સર્વાંગતા કે સાર્વભોમતા વિષે પણ નિશ્ચિત મત પ્રગટ કર્યા છે. હવે આગળની ગાથાઓમાં આ અંતિમપદને વિસ્તૃત રૂપે પ્રગટ કરશે. આ ગાથા તે છ પદનું મુખ્ય સ્ટેશન છે. અહીં ‘નિર્ધાર’ કહીને વિષયને લગભગ આટોપી લેવામાં આવ્યો છે. આગળનો જે ઉપદેશપ્રધાન વિસ્તાર છે, તેની ભૂમિકા જેવી આ ગાથા સમુદ્રના તટ જેવી યાત્રાને અભિમુખ કરતી ગાથા છે. હવે આપણે આગલી ગાથાનો સ્પર્શ કરીએ.
(૧૨૩).
