________________
જૈન તત્વજ્ઞાનમાં સત્યતત્વની કટીને–પરીક્ષાને સંપૂર્ણ સ્થાન હોવા છતાં શંકા ન કરવાનું કહે છે. એનો અર્થ એ છે કે “તર્કવાદથી પરના પદાર્થોને તર્કદૃષ્ટિએ કસવાને પ્રયત્ન ન કર ” કારણ કે તેમ કરવા જતાં જે પદાર્થો માત્ર કેવળજ્ઞાની જ જાણું શકે તેવા– શ્રદ્ધગમ્ય હોય તે બુદ્ધિગમ્ય ન થઈ શકવાથી સાધક ગુંચવાડામાં પડે, તેને ભ્રમ થાય, પરિણામે જે બુદ્ધિગમ્ય પદાર્થો હોય તે પણ આ સાધક છેડી દે અને તેથી સાધનાના વિકાસમાં બાધા-વિશ્ન આવે, માટે એવી શંકાને–સંશયને અતિચારરૂપે દૂષણ સમજી તજવાની આજ્ઞા છે.
સંચાલ્યા વિનરાતિ ગીતા.
શ્રદ્ધાવાન ઋતે જ્ઞાનાન્ન | ગીતા. શ્રી અરિહંતતણું બેલ, અતિશય, જ્ઞાનલક્ષ્મી, ગાંભીર્યાદિકગુણ શાશ્વતી પ્રતિમા, ચારિત્રીયાનાં ચારિત્ર, શ્રી જિનવચન તણે સંદેહ કી. ૨. કાંક્ષા – આકાંક્ષા-અભિલાષા. અહિક અને પારલૌકિક વિષયની -પદાર્થોની અભિલાષા કરવી તે કાંક્ષા. જે આવી અભિલાષા થવા લાગે તે ગુણદોષની તુલના કે વિચાર વિના જ સાધક ગમે ત્યારે પિતાની અભિલાષા પાર પાડવા પિતાના સિદ્ધાંતને છોડી દે, તેથી તેવી આકાંક્ષાને-અભિલાષાને અતિચાર-દૂષણ કહેલ છે. જીવનમાં રેગ, શોક કે કષ્ટ આવ્યું ડગી જાય અને તેથી બચવા ગમે તેવા દેવ-દેવલાને માને કે પૂજે તે સાધકની નિર્બળતા છે. કર્મના સિદ્ધાંતમાં માનનારે મજબુત મનને સમ્યફવી મંત્ર કે ચમત્કારથી કદી મેહમાં ન પડે....તે તો આવી પડતા દુઃખ પ્રસંગે સહન કરે અને ભાવના ભાવે કે :
રહે અડોલ, અંકપ, નિરંતરયહમન દૃઢતર બન જાવે. ઈષ્ટ વિગ અનિષ્ટ ગમેં સહનશીલતા દીખલા”
