________________
૨૦.
ભગવાન બુદ્ધ
કાશીના રાજાઓ (મહાજન) ઘણા ઉદાર બુદ્ધિવાળા હતા. તેમના રાજ્યમાં કલાકૌશલ્યનો ખૂબ વિકાસ થયો હતો. બુદ્ધના વખતમાં પણ ઊંચી જાતની ચીજોને “કાસિક' કહેતા હતા. કાસિક વસ્ત્ર, કાસિક ચંદન ઇત્યાદિ શબ્દ ત્રિપિટક સાહિત્યમાં ઘણી જગ્યાએ આવે છે. વારાણસીના અશ્વસેન રાજાની વામા રાણીને પેટે પાર્શ્વનાથ–જેનોના ત્રેવીસમા તીર્થંકર–જમ્યા. તેમણે પોતાના ઉપદેશનો પ્રારંભ ગોતમ બુદ્ધના જન્મ પહેલાં લગભગ ૨૪૩ના વર્ષમાં કર્યો હોવો જોઈએ. તેથી કાશીના મહાજને કેવળ કલાકૌશલ્યમાં જ નહિ પણ ધાર્મિક વિચારોમાં પણ અગ્રણી હતા એમ કહેવું જોઈએ. પરંતુ બુદ્ધના સમયમાં આ દેશનું સ્વાતંત્ર્ય તદ્દન જ નષ્ટ થઈને કેસલ દેશમાં તેનો સમાવેશ થયો હતે. “અંગમગધ 'ના સમાસની જેમ જ “કાસી– કેસલા ” એ શબ્દ પણ પ્રચલિત થયો હતો.
૪. કેસલા કેસલ દેશની રાજધાની શ્રાવસ્તી. તે અચિરવતી (હાલની રાપ્તી) નદીને કાંઠે હતી; અને ત્યાં પસેનદિ (પ્રસેનજિત) રાજા રાજ્ય કરતો હતો. તે વૈદિક ધર્મને પાકે અનુયાયી હોઈ મેટા યજ્ઞ કરતો હતો. એમ કલસુત્તના એક સુત્ત પરથી જણાય છે. તેમ છતાંય તેના રાજ્યમાં શ્રમણનો આદર થતો. અનાડિક *નામથી જાણીતા થયેલા એક મોટા શ્રેણીએ બુદ્ધના ભિક્ષુસંધ માટે શ્રાવસ્તીમાં જેતવન નામને વિહાર બંધાવ્યું. વિશાખા નામની એક પ્રસિદ્ધ ઉપાસિકાએ પણ પૂર્વારામ નામનો એક મોટો પ્રાસાદ ભિક્ષુઓ માટે બાંધી આપો. આ બન્ને જગ્યાએ ભગવાન બુદ્ધ ભિક્ષુસંઘ સાથે અવારનવાર રહેતા હશે. તેના ઘણું ચોમાસાં અહીં જ પસાર થયાં હોવાં જોઈએ. કારણ કે, બુદ્દે સૌથી વધુ ઉપદેશ અનાથપિડિકના આરામમાં આવ્યો
*આનું સાચું નામ સુદત્ત હતું. તે અનાને ભોજન (પિડ ) આપતા, તેથી તેનું નામ અનાથપિડિક પડયું હતું.
