________________
પરિશિષ્ટ પહેલું
૨૮૯
(૧૬) હે ભિક્ષઓ, બોધિસત્વ માતાના ઉદરમાંથી બહાર નીકળે છે ત્યારે દેવ, માર, બ્રહ્મા, (એ પછીનું વક્તવ્ય કલમ ૨ મુજબ)
હે ભિક્ષ, વિપસ્સી કુમાર જન્મે ત્યારે બંધુમા રાજાને ખબર મોકલાવ્યાં કે, “મહારાજ, આપને પુત્ર થયો છે. તેને મહારાજ જોઈ જાય.” હે ભિક્ષુઓ, બંધુમા રાજાએ વિપસ્સી કુમારને જે, અને જ્યોતિષી બ્રાહ્મણોને બોલાવીને તેનાં લક્ષણો જોવાનું કહ્યું.
- જ્યોતિષીઓ બેલ્યા, “મહારાજ, ખુશ થાઓ; આપને મહાનુભાવ પુત્ર થયો છે. આપના કુળમાં આ પુત્ર જન્મ્યો એ આપનું મહાન ભાગ્ય છે. આ કુમાર બત્રીસે મહાપુરુષલક્ષણોથી યુક્ત છે. આવા મહાપુરુષની બે જ ગતિઓ થાય છે, ત્રીજી થતી નથી. તે જે ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહે તો ધામિક ધર્મરાજા, ચતુસમુદ્ર સુધીની પૃથ્વીને માલિક, રાજ્યમાં શાંતિ સ્થાપન કરનારો, સાત રત્નથી સમન્વિત એવો ચક્રવર્તી રાજા થાય. તેનાં સાત રનો આ પ્રમાણે–ચક્રરત્ન, હસ્તિરત્ન, અશ્વરત્ન, મણિરત્ન, સ્ત્રીરત્ન, ગૃહપતિવન, અને પરિણાયકરત્ન.* તેને શૂરવીર, શત્રુસેનાનું મર્દન કરવાવાળા હજારથી વધુ પુત્ર થાય છે. તે સમુદ્ર સુધીની પૃથ્વી દંડ વિના અને શસ્ત્ર વિના ધર્મથી જીતીને રાજ્ય કરે છે. પણ જે તે પ્રત્રજ્યા લેશે, તે આ જગતમાં તે અહંન, સમ્યક્ સંબુદ્ધ અને અવિદ્યાવરણ દૂર કરવાવાળા થાય છે.
મહારાજ, તે બત્રીસ લક્ષણે ક્યાં તે સાંભળો. (૧) આ કુમાર સુપ્રતિષ્ઠિતપાદ છે (૨) તેના પાદતલ નીચે સહસ્ત્ર આરા, નેમિ અને નાભિઓ વડે સંપન્ન અને સર્વાકારપરિપૂર્ણ એવાં ચક્રો છે; (૩) તેની એડીઓ લાંબી છે; (૪) તેની આંગળીઓ લાંબી છે; (૫) હાથપગ મૃદુ અને કોમળ; (૬) જાળી જેવા છે; (૭) પગની ઘૂંટીઓ શંકુ જેવી વર્તુલાકાર, (૮) હરિણીની જંધાઓ
* પરિણાયક એટલે મુખ્ય પ્રધાન. ૧૯
