________________
તપશ્ચર્યા અને તત્ત્વબોધ
આળાર કાલામ સાથે મેળાપ ઘર છોડીને બોધિસત્વ ઠેઠ રાજગૃહ ગયા, ત્યાં તેને બિંબિસાર રાજા સાથે મેળાપ થયો અને તે પછી તે આળાર કાલામ પાસે જઈને તેની પાસે તેનું તત્વજ્ઞાન શીખ્યા, એવું વર્ણન જાતકની નિદાનકથામાં મળી આવે છે. અશ્વઘોષરચિત બુદ્ધચરિત કાવ્યમાં નિદાનકથાનો જ ક્રમ સ્વીકાર્યો છે. લલિતવિસ્તારમાં બેધિસરવ પહેલાં વૈશાલી ગયા અને ત્યાં આળાર કાલામના શિષ્ય થયા. પછી તે રાજગૃહ ગયા. ત્યાં બિબિસાર રાજાની મુલાકાત લીધા પછી તે ઉદ્દક રામપુત્તની પાસે ગયા, એવી મતલબનું સવિસ્તર વર્ણન છે. પણ આ બન્ને વર્ણનો પ્રાચીન સુત્તો સાથે બંધબેસતાં થતાં નથી. ઉપર આપેલા આર્યપરિયેસન સત્તના ઉતારામાં બેધિસત્વે ઘેર હતા ત્યારે માબાપની સામે જ તેણે દીક્ષા લીધી એમ કહ્યું છે. તેના પછી તરત જ નીચેના સારાંશવાળું આવે છે –
सो एवं पव्वजितो समानी किंकुसलगवेसी अनुत्तरं सन्तिवरपदं परियेसमानो येन आळारो कालामो तेनुपसंकमि ।
. (ભગવાન કહે છે,) “આ રીતે પ્રવજ્યા લીધા પછી હિતકર માર્ગ કયો તે જાણવાના ઉદ્દેશથી શ્રેષ્ઠ, લોકોત્તર અને શાન તત્ત્વની શોધ કરતો કરતા હું આળાર કાલામ પાસે ગયો.”
