________________
પુતi તિ તિવા” (“હે ભિક્ષુઓ, એ ચાર આશ્ચર્ય અભુતધર્મ આનન્દમાં વાસ કરે છે, ઈત્યાદિ પ્રકારથી અભુતધર્મથી શરૂ થયેલાં આશ્ચર્ય અદ્દભુત-ધર્મોથી યુક્ત બધાં સૂત્રો અભુતપમ સમજવાં.”) પણ આ અદ્દભુત ધર્મને અને મૂળના અભુતધમ્મ ગ્રંથને કશે સંબંધ હોય તેમ જણાતું નથી.
મહાદલ્લ અને ચૂળવેદલ્લ–આ બે સૂવે મનિઝમનિકાયમાં છે. તે પરથી વેલ પ્રકરણ કેવું હતું તેનું અનુમાન કરી શકાય છે. તેમાંના પહેલા સુત્તમાં મહાકદિત સારિપુરને પ્રશ્ન પૂછે છે અને સારિપુત્ત તે પ્રશ્નોના યથાયોગ્ય જવાબો આપે છે. બીજામાં ધમ્મદિના ભિક્ષણી અને તેના પૂર્વાશ્રમનો પતિ વિશાખ એ બેને તેવી જ જાતનો પ્રશ્નોત્તરરૂપ સંવાદ છે. આ બંને સત્રો બુદ્ધભાષિત નથી. પણ તેવી જ જાતના સંવાદોને વેદલ્સ કહેવામાં આવતું હશે. શ્રમણ, બ્રાહ્મણો અને બીજા લેકા સાથે ભગવાન બુદ્ધના જે સંવાદે થયા હશે, તેને એક જુદે જ સંગ્રહ કરવામાં આવ્યો હશે અને તેને વેદલ નામ આપવામાં આવ્યું હશે એમ જણાય છે.
આ નવ અંગે અસ્તિત્વમાં આવ્યાં તે પહેલાં સુત્ત અને ગેય એ બે જ અંગમાં બાકીનાં અંગેનો સમાવેશ કરવામાં આવતો હતા, એમ મહાસુષ્મતાસુમાંના નીચેના લખાણ પરથી દેખાય છે – ભગવાન બુદ્ધ આનંદને કહે છે, જે જે મન અતિ રાવ सत्थारं अनुबन्धितुं यदिदं सुत्तं गेय्यं वेय्याकरणस्स हेतु । तं किस्स हेतु। दीघरत्तं हि वो आनन्द घम्मा सुता धाता વરણા પરિચિતા..' [ “હે આનન્દ, સુત્ત અને ગેના વેચ્યાકરણ માટે (સ્પષ્ટીકરણ માટે) શ્રાવકે શાસ્તા (ગુરુ)ની સાથે ફરવું યોગ્ય નથી. કારણ કે, તમે આ વાતો સાંભળી જ છે અને તમે એનાથી પરિચિત છે.'] તેથી સુત્ત અને ગેધ્ય એ બેમાં જ બુદ્દોપદેશ હતો અને વેચ્યાકરણ, એટલે કે સ્પષ્ટીકરણ, શ્રાવકને સોંપવામાં આવ્યું હતું. વખત જતાં તેમાં બીજા છ અંગો ઉમેરાયાં, અને પછી તેમાં કેટલાંક
