________________
सुबुद्धिनी अवांतर कथा कुल प्रमाणे शील (सदाचार)नी प्राप्ति थाय छे. "कुलप्रमाणं च शीलं भवति भूस्पृशाम्" तेमां पण गुरुना निवासथी पवित्र एवा नगरमां वास थवो, ते हर्षने आपनारो थइ पडे छे. कारण लोकमां कहेवाय छे के, "जेवो वास तेवो अभ्यास" ते सर्वना करतां पण बुद्धिथी देवगुरु-बृहस्पतिने जीतनारा, परोपकारी कार्य करनारा अने ज्ञानलक्ष्मीथी महान् एवा गुरुनो योग अगणित पुण्यथी ज प्राप्त थइ शके छे. तेनाथी कटु-दोषथी रहित एवी पांच इंद्रियोनी पटुता प्राप्त थवी दुर्लभ छे. तेनाथी श्रवण-कर्णने अमृतपान पारणुं करवारूप एवं धर्मोपदेशनुं श्रवण दुर्लभ छे. तेनाथी जैनमत उपर परम श्रद्धा थवी ते दुर्लभ छे. तेनाथी धर्म कर्मने करवाना उपायरूप एवी निरोगी-अक्षत काया मळवी दुर्लभ छे अने तेना करतां प्राणीओना संबंधमां आलस्य वगेरेनो त्याग करवो ते दुर्लभ छे. आ प्रमाणे धर्मरूपी राजाने मेळववामां तेर 'काठीया कहेला छे. आ संसाररूप समुद्रने तारनारी धर्मकरणी करवानी वात दूर रही, परंतु जो धर्म उपर फक्त पक्षपात राखवामां आवे तो पण ते पक्षपात दुःखमां सुखदायक थइ पडे छे. ते धर्म, सुबुद्धिनी जेम निर्धनने धन आपनारो अने असहाय प्राणीने सहाय करवामां श्रेष्ठ सखा (मित्र) रूप एवो अवश्य थइ पडे छे." ||१४६।।
राजा पद्मसेने वच्चे प्रश्न कर्यो के, "भगवन्, ते सुबुद्धि कोण हतो?" त्यारे ब्रह्मगुप्तसूरि बोल्या
सुबुद्धिनी अवांतर कथा राज तेजथी सुशोभित एवं पृथ्वीभूषण नामे एक नगर छे. ते नगरनी अंदर रहेनारा लोको उदार छतां अनुदार हतां, सांगज छतां अनंगज हता, धनद छतां अधनद हता, पावक छतां अपावक हता, कुशळ छतां अकुशळ हता अन नीतिज्ञ छतां अनीतिज्ञ हता, तो पण तेओ अविरोधी गणाता हता. लक्ष्मीथी प्रवर-श्रेष्ठ अने तेथी लंकापुरीने जीतनारा एवा ते नगरमा वर्षाकाळना जेवो 1. १. प्रमाद, २. मोह, ३. निद्रा, ४. अहंकार, ५. क्रोध, ६. कृपणता, ७. शोक, ८. लोभ.
९. भय, १०. रति, ११. अरति, १२. अज्ञान, १३. कुतुहल आ तेर काठीया धर्मप्राप्तिमां विघ्नरूप थाय छे तेथी तेने समजीने दूर करवानी खास जरूर कहेली छे. 2. अहिं विरोधाभास अलंकार छे तेनो परिहार आ प्रमाणे छे-तेओ उदार हता तेम अनुदार एटले अनु-अनुसरनारी छे दारा-स्त्रीओ जेमने एवा हता. अर्थात् अनुकूल स्त्रीवाळा हता. तेओ सांगज-अंगज-पुत्र सहित हता अने अनंगज-कामदेवना जेवा स्वरूपवान् हता. तेओ धनद-धनने आपनारा दातार हता, छतां धनद-कूबेर न हता. तेओ पावक-पवित्र करनारा हता, छतां अपावक-अग्नि जेवा न हता. तेओ कुशळ-चतुर हता अने कु-नठारा शहस्वभाववाळा न हता. तेओ नीतिज-नीतिने जाणनारा हता अने अनीति एटले अनावृष्टि वगेरे सात इति (उपद्रवो) थी रहित हता. श्री विमलनाथ चरित्र - प्रथम सर्ग
13