________________
૩૪ ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ
અર્વાચીન તલંવ ૧. અર્વાચીન તદ્ભવમાં સંયોગના ભાગ જુદા પાડવામાં આવે છેવર્ષ–વરસ; કર્મ-કરમ; ધર્મ-ધરમ, મા-મારગ ૨. સંગના બે વર્ણની વચ્ચે સ્વર મુકાય છે – સ્ત્રોવા–પ્રા. મિત્રો-સલોકા સ્નાન-પ્રા. નાન, નાન–નહાણું, સનાન સ્મરણ-પ્રા. સુમરણ–સમરણ કરા–પ્રા. વિજેસ-કલેસ સ્ટેH-સળેખમ દુર્બન-દુરિજણ (માગધીમાં ટુથળે) પ્રા–પરાણ; પરાણે નન્ન-નરમ (વર્ણવ્યત્યય થઈ) રાપ–શ્રાપ-શરાપ (“'ઉપજન) મા-આસ્ટ્રા ત્ર–અભરખ ઉપસંહાર –
મહાસંસ્કૃત-ગુજરાતી ભાષાના ઇતિહાસ વિષે અને તેમાંના શબ્દોની તથા નામિકી અને આખ્યાતિકી વિભક્તિની વ્યુત્પત્તિ વિષે અત્યાર સુધી જે કંઈ કહેવામાં આવ્યું છે તે પર લક્ષ આપ્યું હશે તે સમજાયું હશે કે હિંદી, પંજાબી, સિધી, બંગાળી, ઉકલી, અને મરાઠી ભાષાની પેઠે ગુજરાતી ભાષા સંસ્કૃતની પુત્રી છે. ઇ. સ. પૂર્વે ૨૦૦૦થી વધારે વર્ષ ઉપર આર્ય ટાળીઓ વાયવ્ય કાણને માર્ગે હિંદુસ્તાનમાં દાખલ થઈ. પ્રથમ તેઓ સિંધુ નદીને કાંઠે અને પછી ગંગાજમનાના પ્રદેશ વચ્ચે વસી અને ક્રમે ક્રમે ઉત્તર હિંદુસ્તાનમાં હિમાલય અને વિધ્યની વચ્ચેના પ્રદેશમાં ફેલાઈ અને એ પ્રદેશ આર્યાવર્ત કહેવાયો. ઋદની સંસ્કૃત ભાષા એ તેમની ભાષાનું પ્રાચીન સ્વરૂપ છે. એ મહાસંસ્કૃતમાં અને પછીની સંસ્કૃત ભાષામાં ઘણે ફેર છે. વિભક્તિનાં રૂપો તથા શબ્દો જુદાં જોવામાં આવે છે. કેટલાક ફેરફાર નીચે દર્શાવ્યો છે –
