________________
પ્રયોગ
૨૩૯ (દેવદત્તે સાદડી કીધી.) તું પડવું (અકર્મક)-તત (કર્તરિ) વૃક્ષાત્ પ વતતમ્ (ઝાડથી પાંદડું પડવું.)
ગુજરાતીમાં પણ એ જ પ્રમાણે સકર્મક ક્રિયાપદને ભૂત કૃદન્ત સામાન્ય રીતે કર્મણિ છે અને અકર્મક ક્રિયાપદને ભૂતકૃદન્ત કર્તરિ છે.
કર (સકર્મક)-દેવદત્ત સાદડી કીધી. (કર્મણિ) પડ (અકર્મક)-વૃક્ષથી પાંદડું પડયું. (કર્તરિ,
અપવાદ: કેટલાંક સકર્મક ક્રિયાપદનાં ભૂત કૃદન્ત કર્મણિ નથી, પણ કર્તરિ છે, જેમકે,
બેલ, પામ, જમ, લાગ, ભણુ, શીખ, સમજ, લાવ. હું તે વાક્ય મોટેથી બોલ્યો. તે સ્ત્રી એ સાંભળી ઘણું આશ્ચર્ય પામી, તે પેટ ભરીને લાડુ જ . તે અપશબ્દ બલવા લાગ્યું, ત્યારે મેં તેને અટકાવ્યું. કરે પાઠ ભયે, પણ શીખ્યો નહિ; કેમકે તે સમયે
ન હતા. છોકરે તે પુસ્તક મારી પાસે લાવ્ય. આમાં ગત્યર્થક ધાતુની રચને સંસ્કૃતને મળતી છે. સંસ્કૃતમાં એવા ધાતુને ભૂત કૃદન્તને “ત પ્રત્યય કર્તરિ-કર્તાને અર્થમાં થાય છે.
જાં મત-પ્રાત: ઉપરના દાખલાઓમાં “પામ એ પ્રા| પરથી વ્યુત્પન્ન થયું છે.
એવાં કેટલાંક ભૂતકાળનાં રૂપમાં કર્મપદ પુરુષવાચક હોય છે ને સંપ્રત્યય દ્વિતીયામાં હોય છે. ક્રિયાપદ સકર્મક છે, તે પણ ભૂતકાળનું રૂપ કર્તરિ છે.
તે ઈશ્વરને ભજે નહિ.
