________________
કાળઃ અર્થ
૨૩૫
એની સંજ્ઞા પાડી છે. કરવાના છે=કરીશ એવી તેની ઇચ્છા છે; કરવાના હતા—કરીશ એવી તેની ઇચ્છા હતી.
કરવું છે, કરવું હતું—આમાં વિધિના અર્થ પ્રધાન છે. વિધિમાં ઇચ્છા અન્તર્ભૂત છે અને અર્થ સાથે કાળની ગુંચવણ ન થાય, માટે એના ઇચ્છાવાચક રૂપામાંજ સમાવેશ કર્યાં છે.
शुद्ध
मिश्र
મરાઠી વ્યાકરણમાં મિશ્રકાળની સંજ્ઞા લગભગ આવીજ છે:
भविष्य
अपूर्ण
वर्तमान
(તો) વસતો
(તે) એસે
भूत
बसला
ખેડા-ડેલા
( બેઠા છે ) बसणार आहे
(બેસનાર છે)
बसत आहे
(બેસે છે)
(प्रथम) पूर्ण बसला आहे
उद्देश्य
જેને મરાઠીમાં ઉદ્દેશ્ય વર્તમાન ને ઉદ્દેશ્ય ભૂત કહ્યા છે તેને અહિં ઇચ્છાવાચક વર્તમાન ને ઇચ્છાવાચક ભૂત કહ્યા છે.
बसत होता
(બેસતા હતા) बसला होता
बसेल
બેસશે
( બેઠા હતા )
बसणार होता
(બેસનાર હતા)
હિંદીમાં પણ વહૈં વૈટા થા (તે બેઠા હતા) એને પૂર્ણ ભૂતકાળ અને વરૂ વૈટતા થા (તે બેસતા હતા) એને અપૂર્ણ ભૂતકાળ કહ્યો છે.
‘ખેડા છે” (વદ્ વૈઠા હૈ) જેવા રૂપને આપન્નમૂત કહ્યું છે.
છે' ને હૈયું' ની વ્યુત્પત્તિ-છે' ક્રિયાપદ ‘અસ્' હાવું પરથી આવ્યું છે અને હાલું' એ મૂ હાલું' પરથી આવ્યું છે. ‘નથી=નાસ્તિ. મૂ ધાતુનેા પાલીમાં ને પ્રાકૃતમાં ઢો થાય છે.
ર '
જૂની ગુજરાતી–– અછÙ, અઇિ,' · અછિ,’ ‘છેિ,’ છિ,’ છે,' ‘અĂ’—આવાં રૂપ જૂની ગુજરાતીમાં મળી આવે છે.
'
