________________
વિશેષણઃ પ્રકારાદિ
૧૯૫
इयत्
સં. g ; પ્રા. g#ાં, અપ. #એ કે પૂર્વ હિંદી દવા. ટ્રિમ્સુ–દુ; બેલેમાં ૪પ્રત્યય છે. ત્રિમૂ-કા. તિબં; તે પશ્ચિમ હિંદીમાં તિ પૂર્વ હિંદીમાં છે. “તી' ગુજરાતીમાં પણ વપરાય છે “તરી’ પણ “ત્રિવ” પરથી સ્વરવ્યત્યયથી આવ્યું છે. ચતુમ્; પ્રા. ઘઉં-ચે; એજ પ્રમાણે પંચ પરથી પંચું, ઘર પરથી “છÉ, સત પરથી “સ; સાઇજ પરથી “અ૬), નવ પરથી “નવું આવ્યાં છે.
કેડી, કડી–એટલે વીસનો જશે. પૂર્વ હિંદીમાં લોહી કે શો છે. શતા પરથી “સંકે' (અપ. સય૩) ઘણું–છે. ઘન, હિં. ઘના; પં. ઘણા એવડું, એટલું, એવું, વગેરે-- सं. यावत् અપ૦– ઈ–વવું तावत् , -dg૭-તેવ;
છે –07-gવવું વિયત » – –વંડું અનિશ્ચિતતાવાચક––સંખ્યાવાચક શબ્દની પછી “એક” લખવાથી અનિશ્ચિતતાને અર્થે આવે છે.
બેએક, ચારેક, દસેક, સાઠેક
તેમજ પાસે પાસેના બે સંખ્યાવાચક શબ્દોને સમાસ કરવાથી પણ અનિશ્ચિતતાને અર્થે આવે છે.
ત્રણચાર, દસબાર; દસ પંદર, વીસ પચીસ હિંદીમાં પણ આનું સાશ્ય છે-- तिनि चारि; दश बीस; बीस पचीस; वीस तीस; बारह चौदह; बीस पचास ગુજરાતીમાં “વીસને પચાસ જેવી દુરની સંખ્યા સાથે લખાતી નથી.
સંસ્કૃતમાં વત્ પ્રત્યય પરિમાણવાચક છે; તે તત્ (તે), ચમ્ (જે), રૂમ (આ), ને વિમ્ (શું)ને લાગ્યો છે. સુરમ્ ને વિમુને લાગતાં વત નું થતું થયું છે. અપભ્રંશમાં વત્ નું સુત્ર ને gas થાય છે.
મુગ્ધાવબોધમાં “એતલઉ, તેતલઉ”, “જેતલઉ”, ને કતલઉં રૂપ છે તેમજ “એવડઉ, તેવડઉ, જેવડG', ને કેવડઉ પણ છે.
જેટલું–જેવડું તેટલું–તેવડું, વગેરે આ રીતે આવ્યાં છે.
