________________
૪૦૦]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
આ ભૂમિ પર આત્મજ્ઞાન માટે સદ્ગુરુ સમાન ઉત્કૃષ્ટ બીજુ કોઈ નિમિત્ત નથી. ગૌતમસ્વામીને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થવામાં મહાવીર સ્વામી નિમિત્ત હતા તથા મહાવીર સ્વામીની દિવ્યધ્વનિ ખરી તેના માટે ગૌતમસ્વામી નિમિત્ત હતા. આમ, નિમિતનો યોગ દેવ-ગુરુને પણ હોય છે પરંતુ તેઓ નિમિત્તને કર્તા માનતા નથી. નિમિત્તનો નિમિત્તરૂપે સ્વીકાર કરવાથી સંપૂર્ણ વિશ્વ વ્યવસ્થાનો સ્વીકાર થાય છે. આમ, નિમિત્તનું સત્ય અનેકાંત સ્વરૂપ કેવું માનવું, તેની કળા જ્ઞાની દ્વારા શીખી લેવી જોઈએ.
મુખથી જ્ઞાન કથે અને, અંતર છૂટ્યો ન મોહ; તે પામર પ્રાણી કરે, માત્ર શાનીનો દ્રોહ. ૧૩૭
પ્રવચન આપવામાં પ્રવીણ તથા પ્રખર પંડિત કે જેમને શાસ્ત્રજ્ઞાન તો છે, પણ આત્મજ્ઞાન નથી એવા શાસ્ત્રથી જ્ઞાન લઈને પણ આત્મજ્ઞાનની પ્રાપ્તિથી વંચિત રહી ગયેલા જીવો જ્ઞાન સાથે દ્રોહ કરે છે. જ્ઞાનનો દ્રોહ કરવો એ જ જ્ઞાનીનો દ્રોહ છે.
ભગવાનના મુખ્ય ત્રણ લક્ષણો હોય છે. જે વીતરાગી, સર્વજ્ઞ તથા હિતોપદેશી હોય; તે સાચા દેવ કહેવાય છે. સદ્ગુણો પ્રગટ થવાનો ક્રમ પણ આ પ્રમાણે જ હોય છે. સર્વપ્રથમ વીતરાગી દશા પ્રગટ થાય. પૂર્ણ વીતરાગીદશા પ્રગટ થયા વિના કેવળજ્ઞાન પ્રગટતું નથી. અર્થાત્ જે વીતરાગી હોય તે જ સર્વજ્ઞ હોય. સર્વજ્ઞ ભગવાન જસાચા હિતોપદેશી છે, કારણ કે પૂર્ણજ્ઞાન પ્રગટ થયા વિના અજ્ઞાની જીવોને તેમના હિત અર્થે ઉપદેશ આપી શકાતો નથી. તેથી સર્વજ્ઞા
