________________
ગાથા-૧૩૨]
– [૩૮૯
નહિ હોવાથી, જ્ઞાની જ્યારે નિશ્ચય નયની મુખ્યતાથી કથન કરે છે ત્યારે વ્યવહાર નયના પક્ષને ગૌણ રાખે છે તથા જ્યારે વ્યવહાર નયની મુખ્યતાથી કથન થાય છે, ત્યારે નિશ્ચય નયનો પક્ષ ગૌણ હોય છે. આમ, બંને નયપક્ષને એકાંતે કહી શકાતા નથી. નય વિવેચનમાં મુખ્ય તથા ગૌણના ભેદ હોય છે.
આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં શુષ્કજ્ઞાની અથવા નિશ્ચયાભાસી અને ક્રિયાજડ અથવા વ્યવહારાભાસી પર ચર્ચા થઈ ચૂકી છે. ત્યાં શુષ્કશાનીવ્યવહારનો તથા ક્રિયાજડ નિશ્ચયનો નિષેધ કરે છે. જ્યારે આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર નિશ્ચય તથા વ્યવહાર વચ્ચે સમન્વય બતાવે છે. મોક્ષમાર્ગનું નિરૂપણ નિશ્ચય તથા વ્યવહાર એમ બે પ્રકારે કરવામાં આવ્યું છે. પરંતુ મોક્ષમાર્ગ બે પ્રકારના હોતા નથી. કોઈ જીવ એમ વિચારે કે જેનાથી ક્રિયા ન થઈ શકે તે જ્ઞાન દ્વારા તથા જેનાથી જ્ઞાનપ્રાપ્ત ન થઈ શકે તે ક્રિયા દ્વારા મોક્ષમાર્ગ પ્રાપ્ત કરે છે; તો તેમનું એમ માનવું મિથ્યાત્વ છે, કારણ કે નિશ્ચય અને વ્યવહાર એમ બંને નયા વિના, મોક્ષમાર્ગ પર ચાલી શકાતું નથી. જેણે જ્ઞાનીના વચનને સમજવા હોય, તેણે નિશ્ચય તથા વ્યવહાર સંબંધી વિષયોનો, આગમ તથા આગમના જાણકાર જીવો થકી અભ્યાસ કરવો જોઈએ. જે જીવ રુચિપૂર્વક સદ્ગુરુના માર્મિક વચનોને લક્ષમાં લઈને તદ્રુપ પુરુષાર્થ કરશે, તે નિશ્ચિતરૂપે મોક્ષમાર્ગ પામશે; એવું જ્ઞાનીનું વચન છે. • પૂ. ગુરુદેવશ્રી કાનજી સ્વામીએ કરેલ પ્રસ્તુત ગાથા સંબંધી
ભાવોદ્દઘાટનના અંશો આ પ્રમાણે છે.
