________________
૨૧૬]
- આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
સ્વભાવનું હોય ત્યાં એમ સમજવું કે, પૂર્વમાં ધર્મના સંસ્કાર સંચિત કર્યા હશે, તેથી અહીં શાંતિથી રહે છે. કોઈ વ્યક્તિને પૂર્વમાં ધર્મના સંસ્કાર ન હોય અને એકઠી કરેલી પોતાની બધી સંપતિ કે વૈભવ છોડીને આવવું પડ્યું, તેનાથી ત્યાં એવો રડ્યો કે અહીંયા બીજો દેહ ધારણ કર્યા પછી પણ રડવાનો સંસ્કાર ન ગયો. આમ દરેક જીવના સંસ્કાર માટે, તેનો વર્તમાન જ નહિ પરંતુ ભૂતકાળના સંસ્કાર પણ જવાબદાર છે.
કોઈ એમ પણ પૂછે છે કે, જો આત્મા નિત્ય હોય અને સંસ્કાર આત્મામાં સંચિત થતા હોય, તો શું તે સંસ્કાર આવતા ભવમાં આત્મા સાથે જાય? તેને એમ કહે છે કે જો પૂર્વભવના ગમે તે પ્રકારના શુભ અથવા અશુભ સંસ્કાર આત્મા સાથે સીંચાતા હોય, તો વર્તમાનકાળનો ધર્મમય, નિજસ્વભાવમય સંસ્કાર ભવિષ્યકાળમાં કેમ ન રહે? અર્થાત્ દરેક સંસ્કાર અવશ્ય ટકીને રહેશે, એમ નિર્ણય કરવો. પાપ કરતા-કરતા પણ જીવ ક્યારેક પાછો વળે છે, તેનું કારણ પૂર્વસંચિત શુભસંસ્કાર પ્રગટ થયા તથા પુણ્ય કરતા-કરતા પાપ કાર્યમાં કળિ પડે છે, તેનું કારણ અશુભ સંસ્કારનો ઉદય જાણવો.
આમ સંસ્કાર એક મનુષ્યમાં જ નહિ, પરંતુ ચારેય ગતિના દરેક આત્મામાં સંસ્કાર સંચિત થઈ શકે છે અને કુસંસ્કાર દૂર થઈ શકે છે કારણ કે, આત્મા નિત્ય છે. સંસ્કારમાં તરતમતા હોવાના કારણે ક્રોધાદિ દોષમાં પણ તરતમતા હોય છે. • પૂ. ગુરુદેવશ્રી કાનજી સ્વામીએ કરેલ પ્રસ્તુત ગાથા સંબંધી
ભાવોદ્દઘાટનના અંશો આ પ્રમાણે છે.
