________________
૧૧૦]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
જ અટકી જવું જોઈએ. આશય એ છે કે જે વ્યવહાર પાળવા યોગ્ય હોય તેને તો પાળવો જ જોઈએ. કૃપાળુદેવે મુંબઈમાં રહીને વ્યવસાય કર્યો તે ભૂમિકાનુસાર યોગ્ય જ હતું અને એક દશાએ તે બધું બંધ કરીને સ્વભાવમાં સ્થિર પણ થયાં. આમ મહાપુરુષોના જીવનમાંથી, અનેકાંત શીખવો જોઈએ અને પોતાના જીવનમાં અપનાવવો જોઈએ. - એક વ્યક્તિ કહે છે કે મારે તો જીવનમાં પચાસ કરોડ કમાવા છે. બસ, પચાસ કરોડ પછી એક પણ પૈસો નહિ. આજે તેની ઉંમર ૫૦ વર્ષ છે અને હજુ સુધી ૭ કરોડ ભેગા થયા છે. હવે કહો, બાકીના ૪૩ કરોડ ક્યારે ભેગા થશે અને ક્યારે તે અધ્યાત્મમાં લાગશે. તેથી, જ્ઞાની કહે છે કે મુમુક્ષુના જીવનમાં પરિગ્રહની મર્યાદા પણ હોવી જોઈએ.
શબ્દજ્ઞાન છે પણ આચરણ નથી. શબ્દોના ભાવને ગ્રહણ કરતો નથી તે નિશ્ચયાભાસી છે.
મુનિવર રામસિંહ પાહુડદોહામાં કહે છે કે – पंडिय पंडिय पंडिया, कण छंडिवि तुस कंडिया । अत्थे गंथे तुठ्ठो सि परमत्यु ण जाणहि मूढो सि ।।८५।।
“પંડિતોમાં પંડિત એવા હે પંડિત ! તું કણને છોડી માત્ર ફોતરાં જ ખાંડે છે. અર્થાત્ તું અર્થ અને શબ્દમાં જ સંતુષ્ટ છે પણ પરમાર્થ જાણતો નથી માટે મૂર્ખ જ છે.”
આમ, નિશ્ચય જ મુક્તિનો માર્ગ છે, પરંતુ એકાંત દૃષ્ટિથી અપનાવેલો નિશ્ચય ક્યારેય પણ મુક્તિ અપાવી શકે નહિ.
