________________
૧૦૮]
[આત્મસિદ્ધિ અનુશીલન
ભાવ ઉપર બેઠેલો, મોહભાવથી ગાંડો બનેલો પોતાના દોષ દેખી શકતો નથી પણ દોષને ગુણ માને છે. શ્રીમદ્ કહે છે કે, ગમે તેવા તુચ્છ વિષયના પ્રસંગમાં પ્રવેશ છતાં ધર્માત્માનો ભાવ તીવ્ર વૈરાગ્યમાં ઝંપલાવવું તે છે. ધર્માત્મા પ્રકૃતિના યોગ, પ્રકૃતિજન્ય ભાવ આદિમાં હું માનતો નથી. એ અર્થની ઊંધી ગુલાંટથી મતાઝહીનું લક્ષણ એ આવે છે કે- અવિકારીપણાથી જે જીવો અજાણ છે તે તુચ્છ વિષયમાં પ્રવેશ કરતાં પણ તીવ્ર કષાયમાં ઝંપલાવી સ્વહિંસા થવા દે છે; કારણ કે પોતાના ઉપયોગ-સ્વભાવની તેમને ખબર નથી, પુણ્યપાપના પરિણામની વિકારી જાનથી મારી અવિકારી ચેતન્યની જાત જુદી છે એનું ભાન તેમને નથી, એથી પ્રકૃતિના ઉદયજનિત શુભાશુભ ભાવને તે પોતામાં બતાવે છે. શુભ પરિણામને ધર્મ માને છે. જે શુભ જોગને વ્રત માને અને આત્મામાં ખતવે તેની અહીં વાત છે.”
અથવા નિશ્ચયનય ગ્રહે, માત્ર શબ્દની માંય; લોપે સદવ્યવહારને, સાધન રહિત થાય. ૨૯ જિનવાણીમાં નિશ્ચયનયને ગ્રહણ કરવાની મનાઈ નથી કરી પણ એકલા નિશ્ચયનયને ગ્રહણ કરી વ્યવહારનયનો સર્વથા નિષેધ કરવાની મનાઈ કરી છે. નિશ્ચયાભાસી મિથ્યાદિષ્ટી દરેક સ્થાને નિશ્ચયનયના શબ્દોનો પ્રયોગ કરે છે. ખરેખર નિશ્ચયનય કહેવા માટે હોતો નથી પરંતુ માનવા માટે હોય છે. કહેવા માટે વ્યવહાર છે, તે માનવા માટે હોતો નથી.
