________________
સંધ્યાનું હાસ્ય
શું હસમુખા માણસેા બધા જ સુખી હાય છે? ના, ના. આ વાત સત્ર સત્ય નથી. એવાં હૃદયે પણ અહીં છે, જે હસે છે, ખૂબ હસે છે, કારણ કે એમનાં એકાન્તનાં રુદન હવે ખૂટી ગયાં છે, આંસુએ સુકાઈ ગયાં છે, વેદના થીજીને પથ્થર બની છે, નિશ્વાસ સ્થંભી ગયા છે. પેાતાની વ્યથાને બહાર કાઢવા હવે એમની પાસે હાસ્ય સિવાચ કાંઈ જ રહ્યું નથી.
હારીને મરવું હેાય તા મૌન અને ગભીરતા છે; પણ ના, હારવું ય નથી, મરવુ'ય નથી, જીવવુ' છે—વિધિની કઠારતા સામે પૂરેપૂરું જીવવું છે, દુ:ખના દાવાનળ વચ્ચે પણ કઈં ખપાવવા જીવવુ છે.
તે હવે એક જ માગ છે: હસવુ’—એટલું હસવું કે એને જોનાર પણ ચાક્કસ રીતે માની લે કે આ કેટલે સુખી છે! વાહ, કેવે! આનંદી છે! કેવુ' મીઠું હસે છે!
આથમવાની પળે સડયા ર`ગના કેવે! સિગાર સજે છે! એના હૈયામાં શાકના અંધકાર છે, પેાતાના પ્રિયજન સૂર્ય ને ગુમાવ્યાને ગહન શેક છે, છતાં આખી સૃષ્ટિને એ ર'ગના કેવા હાસ્યથી ભરી દે છે !
લેાકેા કહે છે: ‘શી સુંદર સ`ચા ખીલી છે!’ પણ કેને ખબર છે કે એના હૃદયમાં શું છે?
એવું જ કંઈક આ હાસ્યના ધ્વનિ પાછળથી મને સ’ભળાય છે.
૧૧
