________________
સમજી શકશે. નહિ સમજી શકે માત્ર એક જ તત્ત્વને-પોતાના મનને !'
* ‘મારા આત્મપંખીને બે પાંખ છે. એક કલ્પનાની - બીજી વાસ્તવિકતાની. કલ્પના દ્વારા હું અફાટ આકાશમાં ઊડી શકું છું તો વાસ્તવિકતા દ્વારા પુનિત વસુંધરા પર ચાલી શકું છું. આ જ મારા જીવનનું રહસ્ય છે.’ મુનિશ્રીએ આ વાક્યોમાં કહેલું એમનું જીવન-રહસ્ય એ ખરેખર જીવન રહસ્ય છે, માત્ર એમને માટે નહિ, તમામ, જેમને ધરતી સાથે માતૃપ્રેમ જાગ્યો છે ને આકાશ સાથે પિતૃપ્રેમ જાગ્યો છે, એ તમામને માટે ધરતી સુંદર રહેવાની છે, ને આકાશ વધુ સુંદર રહેવાનું છે. અથવા તો કલ્પના વિનાની નરી વાસ્તવિકતા એ જીવનખંડેર છેઃ અને વાસ્તવિકતા વિનાની એકલી કલ્પના એ જીવન પરપોટો છે.
કોઈક વખત એમણે જીવન માટે નિર્દેશ સુંદર-કટાક્ષ પણ કર્યો
છે.
‘તર્ક? વાહ, ખૂબ કેળવ્યો. આજ આપણે એવા તાર્કિક બન્યા કે જગતની માનવ-જાત ઉપર તો ઠીક પણ આપણા આત્મા ઉપર પણ આપણને શ્રદ્ધા ન રહી ! આપણે કેવા મહાન તાર્કિક !'
પોતાનીં જાત ઉપર પોતાને જ અશ્રદ્ધા! હું શા માટે છું એ પ્રશ્ન નહિ- હું છું કે નહિ એ જ પ્રશ્ન !’
આ ચિંતનધન દ્વારા મુનિશ્રીએ અનેક ગરીબ આત્માઓ માટે છુટ્ટે હાથે ને વિશાળ દિલે, લક્ષ્મીની પરબ માંડી છે-પૈસાની નહિ, લક્ષ્મીની એમ કહેવું ઠીક પડશે, આંતરલક્ષ્મીની.
ઈચ્છવું એમાં અધિકાર નથી જોઈતો એટલે આપણે ઈચ્છીએ કે ચિત્રભાનુજી આવી અનેક કૃતિઓ ગુજરાતી સાહિત્યને નિત્ય આપતા રહે.
ખાનપુર, અમદાવાદ, તા. ૧૦-૭-૫૫
‘‘ધૂમકેંતુ’
(‘‘સૌરભ’’ની પાંચમી આવૃત્તિમાંથી)
