________________
ધાર્મિક શિક્ષણ
શાળાઓ અને કેલેજેમાં વિદ્યાથીઓને ધાર્મિક શિક્ષણ આપવું કે નહિ અને આપવું તે કેવી રીતે આપી શકાય ?
આ વિષયને સમજવા માટે ધાર્મિક શિક્ષણ એટલે શું અને આ પ્રશ્ન કેમ ઉદ્દભવ્યો તે સંક્ષેપમાં જેવું જોઈએ. . વિદ્યા વિશે આપણે કહીએ છીએ ૩ વિદ્યા યા વિમુwથે અથવા અમૃત તુ વિઘા – વિદ્યા અમૃત છે અથવા તે જ વિદ્યા છે જે વિમુક્તિ આપે. મુંબઈ યુનિવર્સિટી મુદ્રાલેખ છે : રીઝવૃતી વિદ્યા વિદ્યાનું ફલ શીલ છે, ચારિત્ર્ય છે. વ્યાવહારિક શિક્ષણ, ઈતિહાસ, ગણિત, વિજ્ઞાન વગેરે અમુક વિષયોનું જ્ઞાન છે, પણ આવા જ્ઞાન સાથે વિદ્યાર્થીનું ચારિત્ર્ય ઘડતર થાય, નૈતિક અને આધ્યાત્મિક મૂલ્ય પિતાના જીવનમાં તે ઘણું લે એવી અપેક્ષા આપણે રાખીએ છીએ. આ જ સાચી વિદ્યા છે અને આવી વિદ્યાને અભાવ હેય તો પણ ધડતર નથી થયું એમ માનીએ છીએ. વિદ્યાર્થીકાળમાં, વ્યાવહારિક શિક્ષણ સાથે આવી કેળવણી-વિદ્યા, વિદ્યાથીને મળવી જોઈએ અને તે જે તેને સર્વાગી વિકાસ થયો ગણાય અને વિદ્યાર્થીની integrated personality થાય.' ,
શાળાઓ અને કોલેજમાં હાલ જે રીતે શિક્ષણ અપાય છે અને ત્યાં જે સ્થિતિ પ્રવર્તે છે તેમાં આવી વિદ્યાને સર્વથા અભાવ છે, એમ આપણે જોઈએ છીએ. વિદ્યાથીઓમાં અશિસ્ત, તોફાને, અસ્થિરતા વગેરે જોઈએ છીએ તેનું કારણ આવી સાચી વિદ્યાને અભાવ હોય એમ આપણને લાગે છે. આનાં ઘણાં કારણો છે. તેની ચર્ચામાં નહિ ઊતરું, પણ ધાર્મિક શિક્ષણને પ્રશ્ન આ ભૂમિકામાંથી ઉદ્ભવ્યો છે તે જાણવું જરૂરી છે. - અંગ્રેજો ભારતમાં આવ્યા તે પહેલાં આપણી જે શિક્ષણ પદ્ધતિ હતી તેમાં વ્યાવહારિક શિક્ષણ અને ધાર્મિક શિક્ષણ એવા ભેદ ન હતા. પાઠશાળામાં, ગુરુકુળમાં અથવા મદરેસામાં અભ્યાસ કરતા વિદ્યાથી વ્યાવહારિક શિક્ષણ
