________________
તત્ત્વવિચાર અને અભિનંદના એવી વ્યક્તિઓની નિમણુક કરવી કે જેનામાં સાચી રાષ્ટ્રીય દષ્ટિ હેય. પણ તેમના ઉપરી પ્રધાનમાં જ રાષ્ટ્રીય દષ્ટિ ન હોય તે અમલદારોમાં ક્યાંથી આવે અથવા હોય તે પણ ક્યાં સુધી ટકે ? સુવિદિત છે કે કેમ અને પ્રાદેશિક માનસનું ઝેર ઉપરથી છેક નીચે સુધી ફેલાયેલું છે. | ઉચ્ચ શિક્ષણના માધ્યમ તરીકે પ્રાદેશિક ભાષાને સ્વીકારીને તો હદ કરી છે. આથી થતું નુકસાન સ્પષ્ટ દેખાય છે, પણ તેને અટકાવવાની હિંમત નથી એટલે અંગ્રેજી ઉપર વધારે ભાર મુકાતે જાય છે. અંગ્રેજીનું સ્થાન હિન્દીએ લેવું જોઈએ એ સ્પષ્ટ છે, છતાં અનેક કારણોને લીધે તે દિશામાં દૃષ્ટિ જતી નથી. - રાષ્ટ્રીય એકતા સર્જવી, ભાવનાત્મક એક્ય અનુભવવું તે સહેલું કામ નથી. હિન્દુસ્તાને આવી રાજકીય એકતા – political unity - ભૂતકાળમાં કદી અનુભવી નથી. સાંસ્કૃતિક અને ભૌગોલિક એકતા સદીઓથી છે અને રહી છે, પરંતુ તેને પણ હવે આંચકા લાગે છે. આપણા લોહીમાં જે કાંઈક આવું છે કે એક જ્ઞાતિની બે અને બેની ચાર જ્ઞાતિ કરીએ, પણ બેની એક કરી શક્તા નથી. તે સાથે એકતાનાં જે બળે હતાં – ધાર્મિક તથા સામાજિક – તેની અસર ઘટતી ગઈ છે.
સાચી રાજકીય એકતા સ્થાપવા માટે રાજકર્તા પક્ષ અને તેના આગેવામાં તથા બીજા રાજકીય પક્ષોમાં ઉદારતા, દીર્ધદષ્ટિ, પ્રામાણિકતા, ત્યાગ વગેરે જોઈએ.
કોમી સંસ્થાઓ પ્રત્યેનું વલણ પણ ભૂલભરેલું જણાય છે. જે કોમી સંસ્થા માત્ર ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક કે શિક્ષણિક પ્રવૃત્તિઓ જ કરતી હોય અને રાજકારણમાં કોઈ ભાગ લેતી ન હોય તેવી સંસ્થાઓ પ્રત્યે પણ જે અણગમે અને તિરસ્કારની વૃત્તિ પેદા કરવામાં આવી છે તે ખેદજનક છે. બંધારણ સભાConstituent Assembly – ના ઠરાવથી આ વલણ વિરોધી છે. એવી સંસ્થાઓ ઉપર સીધો પ્રતિબંધ મૂકી શકાતા નથી એટલે તેને બીજી રીતે દાબી દેવાના પ્રયત્ન થઈ રહ્યા છે. કરવેરામાંથી તેને મુક્તિ અપાતી નથી. છેવટે તેની આવક ઉપર ઈન્કમટૅસ વગેરે કરે નાખી તેને બંધ કરવી પડે એવા પ્રયને થઈ રહ્યા છે. તે યોગ્ય નથી. ધર્મને નામે મુસ્લિમ લીગ કે અકાલી દળે, જનસંઘ કે હિન્દુ સભાએ રાજકીય ક્ષેત્રે જે ભારે અનર્થ કર્યો છે, તેને કારણે ધર્મ પ્રત્યે સૂગ અને અણગમો દર્શાવાય છે અને ધાર્મિક સંસ્થાઓ જેને રાજકારણ સાથે કોઈ સંબંધ નથી તે પણ દંડાય છે. રાજકીય પુરુષોએ