Page Text
________________
ગુરુદેવ ટાગોર
૧૦૫
પણ આ ઈતિહાસ બદલાયો નથી. ભારતવર્ષની જે સાધના, જે આરાધના અને જે સંકલ્પ છે તેને જ ઇતિહાસ આબે વિપુલ કાવ્યપ્રસાદમાં ચિરકાલનાં સિંહાસન ઉપર બિરાજમાન છે.”
રામાયણ-મહાભારત એ ભારતના સમસ્ત જનસમૂહની કથા છે. ભારતવર્ષ રામાયણ-મહાભારતમાં પિતાની કઈ બાબત પ્રકટ કરવી બાકી રાખી નથી. તેથી જ એ બંને મહાકાવ્યોમાં માત્ર કવિને જ નહિ પણ ભારતવર્ષને પરિચય થાય છે. રામાયણના અનુગ્રુપ છંદમાં ભારતવર્ષનું હૃદય સહસ્ત્ર વર્ષ થયાં ધબકી રહ્યું છે. ' ભારતવર્ષને આત્મા જેમ રામાયણ-મહાભારતમાં છે તેમ ઉપનિષદમાં પણ છે. રવીન્દ્રનાથે ઉપનિષદના મંત્રો કોઈ તત્ત્વજ્ઞાની પંડિત કે વિવેચકની દષ્ટિએ નિહાળ્યા નથી. તમને તે તેમાં જીવનનાં ઉચ્ચતમ સત્યને અનુભવ થયો છે.
સાધના ને તમને લેખસંગ્રહ વાંચવાથી આ કથનની સહેજે પ્રતીતિ થશે. તત્ત્વજ્ઞાની કે વિવેચકને જે અર્થગાંભીર્ય અને સત્ય ઉપનિષદોમાંથી ન મળે તે રવીન્દ્રનાથે જાત-અનુભવથી તેમાં જોયું છે. ઉપનિષદના એક એક મંત્ર લઈને તેનું અદ્દભુત સત્ય આપણને બતાવ્યું છે. દાખલા તરીકે, જગતમાં દુઃખ છે, પાપ છે, અનિષ્ટ છે તેની સમાલોચના કરતાં રવીન્દ્રનાથ કહે છેઃ
“પરંતુ ખરો પ્રશ્ન આપણે પૂછવું જોઈએ તે એ છે કે, અપૂર્ણતા એ સૃષ્ટિનું અંતિમ સત્ય છે ખરું ? શું પાપ નિરપેક્ષ હોઈ છેવટનું લક્ષ્ય છે ? નદીને પણ તેની સીમા તથા તેના કિનારા હોય છે પરંતુ કિનારાને કાંઈ નદી કહેવાશે અથવા તો નદીનું અંતિમ સત્ય તેના કિનારાઓમાં સમાયેલું છે એમ કહી શકાશે ખરું ? સરિતાના પ્રવાહને નડતા અંતરાયો જ તેના જળને આગળ વહેવાની ગતિ આપતા નથી કે ? વળી નાવડીને પ્રવાહમાં ખેંચવાનું દેરડું તેની સાથે બાંધવામાં આવે છેપરંતુ તેથી તે બંધન હાનિકારક છે એમ માનવું ખરું ગણાશે ? એ બંધન વડે નાવડી આગળ ખેંચાતી નથી વાર? સરિતાની પેઠે વૃષ્ટિનું અસ્તિત્વ પણ ન હતા. પરંતુ એ પ્રવાહને હેતુ તેની સીમાઓમાં નહિ પરંતુ પૂર્ણતા પ્રત્યે તેની ગતિમાં સમાયેલો છે.
“પાપ સ્થાયી છે – તે ગતિ વિનાનું છે એક જ સ્થળે થંભી રહ્યું છે-એવું કલ્પીને આપણે તેની અગત્ય વધારી મૂકીએ છીએ. સૃષ્ટિમાં દરેક મિનિટ થતા મરણના તથા ગંદકીના પરિણામે ઉત્પન્ન થતી ઝેરી કહેવાની ગણતરીના આંકડા ભેગા કરીએ તે આપણે હબકી જઈશું. પરંતુ પાપ હમેશાં ગતિમાન ‘ય છે. તે ગમે તેટલું અપાર અને અગણિત લાગે છતાં આપણું જીવનના
| SR No. | 005911 |
| Book Title | Tattvavichar ane Abhivandana |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chimanlal Chakubhai Shah, Ramanlal C Shah and Others |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 186 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |