________________
રાષ્ટ્રીય એકતા
રાષ્ટ્રીય એકતાનાં વિધાતક બળ ભાષાવાદ, કોમવાદ, જ્ઞાતિવાદ, પ્રાંતવાદ, ધર્મવાદ વગેરે નવાં નથી, પણ દેશને સ્વતંત્રતા મળ્યા પછી એક્તાની દિશામાં પ્રગતિ થવાને બદલે ભિન્નતા અને જુદાઈ વધેલ છે.
સ્વતંત્રતા મળી ન હતી ત્યાં સુધી દેશ એક જ ધ્યેયને વરેલો હતો, અને એક્તા અનભવતી હતી અને દયની સિદ્ધિ અર્થે સમર્પણની ભાવનામાં તે તલીન રહેતી હતી. જે કંઈ વિઘાતક બળ હતાં તે સ્વાથ અને દેશદ્રોહી બળો હતાં – મુસ્લિમ લીગ કે કેટલાક રાજવીઓ. મુસ્લિમ લીગે ધર્મના નામે છેવટે દેશના ભાગલા કરાવ્યા અને સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરવા આપણે ભારે મોટી કિંમત આપવી પડી. દેશના ભાગલા થતાં એક મહાન વિઘાતક શક્તિમાંથી આપણે મુક્ત થયા છીએ એમ લાગ્યું. પણ બીજું એક મોટું વિઘાતક બળ આપણું વચ્ચે ઊભું હતું – દેશી રાજ્યનું. અંગ્રેજો હિંદુસ્તાન છોડી ગયા ત્યારે ઘણા લેકે એમ માનતા હતા કે હિંદના હજી વિશેષ ટુકડા થશે. સાર્વભૌમ સત્તા ખેંચી લેવાઈ તે પછી દેશી રાજ્ય સ્વતંત્ર થયાં અને ૧૫ ઑગસ્ટ, ૧૯૪૭ પછીનાં બે વર્ષો દરમિયાન કાંઈક ખટપટ, રાજરમત અને યોજનાઓ થઈ. સરદાર પટેલની દીર્ધદષ્ટિ, કુનેહ અને દઢ નિશ્ચયબળ ન હોત તો દેશના વિશેષ ભાગલા થઈ જાત. પણ ૧૯૪૯ની આખર સુધીમાં આ ગંભીર કટોકટીને અંત આવ્યો અને દેશના ભાગલા થયા છતાં પણ જે બાકી રહ્યું તે એક સબળ રાષ્ટ્ર થવાને લાયક બન્યું. હિંદુસ્તાનના ઈતિહાસમાં કોઈ કાળે ન હતું તેવું એક અખંડ અને અવિભાજ્ય રાષ્ટ્ર - કાશ્મીરથી કન્યાકુમારી સુધી અને કલકત્તાથી કરછ સુધી – એક તંત્ર, એક બંધારણ નીચે સર્જાયું.
પણ રાષ્ટ્રીય એકતાને બાધક એવાં બીજાં બળો પણ હતાં અને તેને પહેચી વળવાના પ્રયત્ન ગતિમાન થયા હતા. બંધારણ સભા(Constituent Assembly)માં છેક એપ્રિલ ૧૯૪૮માં નીચે મુજબ પ્રસ્તાવ સર્વાનુમતે થયો હતો. ત. અ. ૧
