________________
- ભારતની એક વિરલ વિભૂતિ
અશક્ય છે! ધર્માન્યતાએ સંયે ધર્મને ગળાવી નાખ્યો છે, માનવને અબ્ધ બનાવ્યા છે. આ અધતામાંથી કલહ અને કંકાસનું સર્જન થયું છે. આ ધર્માન્જતાથી મહાયુદ્ધો થયાં છે. માનવી, માનવીને શત્રુ થયે છે. આજ અબ્ધતાને લીધે જ્ઞાન પણ અજ્ઞાનમાં ફેરવાઈ ગયું છે. હિંસા, પણ અહિંસાને નામે પ્રગટી છે, પાપ પણ પુણ્યના નામે જીવતું થયું છે. અધર્મ પણું ધર્મને બહાને પ્રગટ થાય છે માટે સત્ય ધર્મ મેળવવાને અમેધ ઉપાય બતાવું છું તે પ્રમાદ ત્યજી સાંભળે!
જીવન-વિકાસને અમર ઉપાય અનેકાન્તવાદ છે. અનેકાન્તવાદની કસોટી પર ધર્મની પરીક્ષા સુંદર રીતે થઈ શકે છે. માટે જીવનમાં અનેકાંતવાદ કેળવે. એના વડે વિશ્વાત્મય કેળવે. એક એકને સમન્વય સાધો. અનેકાન્ત એ પૂણ દષ્ટિ છે. એના વડે વિશ્વમાં રહેલા સત્ય તનું ગવેષણ કરો, અનેકાન્તવાદ એ સાચ ન્યાયાધીશ છે! એ જ વિશ્વને નિષ્પક્ષપાત સાચે અને પૂર્ણ ન્યાય આપશે. એ અસત્યના કાળા પડદાને ચીરી નાંખશે અને સત્યના દર્શન કરાવશે. આ અનેકાન્તવાદને સ્યાદ્વાદ કહે કે સાપેક્ષવાદ કહે, બધું એક જ છે. આ અનેકાન્તવાદની દષ્ટિ જ્યાં સુધી જીવનમાં નહિ આવે ત્યાં સુધી માનવીને વિકાસ થંભેલો જ છે. એ મારે સ્વાનુભવ છે ! ”
અનેકાન્તવાદને આ ભવ્ય સિધ્ધાન્ત સાંભળી લોકોનાં હૈયા આનન્દથી વિકસી ઉડ્યાં. આ નૂતન દષ્ટિ પ્રત્યેકને આદરણીય લાગી. તેથી જ લેકનાં મુખમાંથી આ શબ્દો સરી પડ્યા. કેવી વિશાળ ભાવના! કેવી વિશાળ દષ્ટિ!
