________________
: ૬૦ :
જીવન અને દર્શન એ જ વિકૃતિ છે. મૃત્યુ કે જે પ્રકૃતિ છે, સ્વભાવ છે, એથી ગભરાવું શા માટે? જે અનિવાર્ય છે તેથી ડરે શું વળે ? મૃત્યુ ન જોઈતું હોય તે જન્મને અટકાવે. અને જન્મને અટકાવવા માટે જીવનને ધર્મ સમજે. માણસ મનુષ્ય બનવા છતાં પિતાને ધર્મ સમજતું નથી તે કે કહેવાય? સભામાંથી અવાજ આવ્ય: પશુ જે” અને પશુમાંય ભયંકર સિંહ જે જ કહો ને ! સિંહ સાથે માણસની સરખામણી કરું તે તમે બહાર જઈને મારે માટે શું કહે? કહે ને કે “માણસ જેવા માણસને જંગલી સિંહ સાથે સરખાવ્યું.” પણ તમે ગમે તે કહો તેને મને વાંધો નથી. આજ તે હું તમારે જ મેં કબુલ કરાવવાનું છું કે ધર્મને ભૂલે તે માણસ સિંહ જે ક્રૂર ખરે કે નહિ! - માણસે સિંહને ત્રણ હલકાં વિશેષણે આપ્યાં જંગલી, હિંસક અને કૂર. અને એના જ પ્રતિસ્પદ્ધિ ત્રણ શ્રેષ્ઠ વિશેષણો પિતાની જાત માટે વાપર્યા શહેરી, અહિંસક અને સૌમ્ય. પણ આ વિશેષણ કેના માટે કેટલાં સાર્થક છે એનો વિચાર તે કરે જ રહ્યો ને? સિંહ શિકાર કયારે કરે? ભૂખે થાય ત્યારે. ભૂખ ન હોય તો એ કેઈનય શિકાર ન કરે. એની બાજુમાં થઈને એક નાનું બાળક પસાર થાય તોય એની સામે એ મીટ પણ ન માંડે. કારણ કે એનું પેટ ભરેલું છે. પેટ ભરેલું હોય તે વ્યર્થ શિકાર શા માટે કરે ? કારણ કે એને સંગ્રહ કરવાની જરૂર નથી. હવે તમે મનુષ્યને વિચાર કરે. મનુષ્ય શિકાર કયારે કરે? ભૂખ્યો હોય તે જ એ શિકાર કરે કે પેટ ભરેલું હોય તોય એ જગતને લૂટ્યા જ કરે?
