________________
માનવતાનાં સોપાન
: ૨ :
धर्म चरति पण्डित
સંત અને સિકંદરના આ પ્રસંગ દ્વારા ઈન્દ્રિયોને જિતે તે શૂર, આ વાત આપણે વિચારી ગયા. હવે આવે છે પંડિત. પંડિત કેણ? શાસ્ત્ર ભણે, શ્લેક પોપટની જેમ બોલી જાય કે ભડભડ સંસ્કૃત બોલવા માંડે એટલા માત્રથી તે પંડિત ન કહેવાય. પંડિત તે જ કહેવાય કે જે ધર્મને વિવેક પૂર્વક આચરતે હોય, પિતાની ફરજ જે સમજતે હોય, અને અત્યારે પિતાનું પ્રાપ્ત કર્તવ્ય શું છે એને વિચાર કરી. અગ્યને છોડી, ગ્યને આદર કરતા હોય તે પંડિત કહેવાય. આ પંડિત આ દુનિયાના ભેગમાં રાચે ખરે? એ વિલાસનાં સાધને મેળવી નાચે ખરે? એ જગતની સંપતિમાં માચે એમ તમે માને છે? ત્યારે સાચે પંડિત આ દુનિયાને શું માને? કહે જોઈએ? સાચો પંડિત આ દુનિયાને એક વિશાળ મુસાફરખાનું માને. આ મુસાફરખાનામાં રોજ લાખો આવે છે, અને લાખો જાય છે. માણસ માને છે. હું કંઈક છું. એ હું–પદનો ઘમંડમાં ડોલનારા પણ ધૂળમાં મળી, * ગયા. જેમાં એક ફૂંક મારી જગતની રાખ કરી શકતા હતા,
