________________
૩૬,
આત્મજાગૃતિ
રંગ તે રહ્યો.” આમ એમણે નવલકથાને ટેસ્ટ જાળવવા કેટલાંય મહાપ્રતાપી પાત્રોને ખુરદો કરી નાખે છે. આજના ઉદાર યુગમાં શ્રી. મુનશી જેવાએ એ પાત્રને ન્યાય આપી પિતાના અપકૃત્યનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરવું જોઈએ. આ તે એક પ્રાસંગિક વાત થઈ. હવે આપણે મૂળ વાત પર આવીએ. ગુજર-ઈતિહાસના ઘડવૈયા એમાં મહામંત્રી ઉદયનનું સ્થાન અનુપમ છે. '
એંશી વર્ષના મહાદ્ધા ઉદયન મૃત્યુશગ્યા પર પોલ્યા છે. સમરાંગણની એ ભૂમિ છે. એમણે સૌરાષ્ટ્ર પર કરો વિજય તે મેળવ્યું, પણ દેહ ઘાથી જજરિત થયે છે. આ વિદાય વેળાએ એમને ગુરુ–દશનની પ્યાસ જાગી. જેણે સમગ્ર
જીવનમાં દેવ-ગુરુ-ધર્મની ઉપાસના કરી, તેને તે અત્યારે કેમ વીસરી શકે? એમણે કહ્યું. “મને એક જ ઈચ્છા છે. પ્રભુનું નામ સંભળાવનાર કેઈ ત્યાગીના સાંનિધ્યમાં મારો દેહ છડું..”
આ સમરભૂમિમાં ત્યાગી સાધુ લાવવા કયાંથી? રણમેદાનમાં એક તરગાળે હતે. એણે સાધુનો વેશ ભજવવા હા કહી. એ સાધુને વેશ પહેરી હાજર થયે અને દૂરથી જ ધર્મ લાભ કહી ઊલે રહો. મહામંત્રી ઉદયન સાધુને જોતાં જ પથારીમાંથી અર્ધા બેઠા થઈ ગયા. એમની આંખમાં પ્રેમનાં ઝળઝળિયાં આવ્યાં. એમને થયું, મારું કેટલું પુણ્ય કે અંતસમયે આવા ત્યાગી મહાત્માનાં પણ દર્શન થયાં. એણે ચરણરજ લીધી. પેલાએ નમે અરિહંતાણું સંભળાવ્યું. ઉદયનનું માથું નમ્યું. એણે છેલ્લું શરણ લીધું. અરિહંત શરણું પવજામિ. અરિહંતને શરણે જાઉં છું. એસી દશા હે ભગવન, જબ પ્રાણ તનસે નીકલે, ગુરુરાજ હા નિકટમેં, ઔર ધર્મ હો મેરે ઘટમેં. - જીવન ધર્મમય ને પવિત્ર હોય તે જ એ સમયે ગુરુ યાદ
