________________
પાપ જ્યારે પિતાના કૂરચકને એક વિકરાળ અટે ફેરવે છે, ત્યારે માનવના હૈયામાં ધ પેદા થાય છે, અને માનવની માનવતા ક્રોધના ભેંકાર વાવાઝેડામાં શીર્ણ–વિશીણું બની જાય છે ! ' જેમ એક ભયંકર ઝંઝાવાતથી રમણીય અને ચિત્તાકર્ષક ઉપવન બદસ્ત થઈ જાય છે, જેમ એક વિરાટ ધરતીકંપથી મનહર અને ખૂબબસૂરત મહેલાતોથી શોભતી નગરી બિહામણુ ખંડેરમાં પલટાઇ જાય છે, તેમ ક્રોધ દાવાનળથી હજારો બલકે ક્રોડ વર્ષની તપસ્યાઓ એક ક્ષણ માત્રમાં બળીને ખાખ થઈ જાય છે. '
ક્રોધ સુરૂપ ચહેરાને કુરૂપ બનાવે છે. ક્રોધ દીર્ધકાળની પ્રીતિને પલવારમાં નાશ કરે છે, ક્રોધ આશ્રયસ્થાનને તે બાળીને ભસ્મીભૂત કરે છે પણ સાથે રહેતા અન્યને પણ પ્રાયઃ સળગાવી દે છે; તેથી જ તે જ્ઞાનીઓ ક્રોધને આગની ઉપમા આપે છે !
' જ્યાં સુધી ક્રોધ સમૂળ નાશ ન પામે ત્યાં સુધી માનવને મુક્તિ દુર્લભ તે શું પણ અશક્ય છે, પણ કેટલાક અજ્ઞાની આત્માઓ ક્રોધના કડવા પરિણામને જાણ્યા વગર માનપાન મેળવવા માટે બાહ્ય સમતા-શીતળતાને ધારણ કરે છે, અને અંતરમાં કોધથી ધમધમતા હોય છે; પણ અવસરે ક્રોધ પિતાની શયતાનીયત પ્રગટ કર્યા વિના રહેતું જ નથી. શીતળદાસ નામને એક સંત, વસંતપુરના સુરમ્ય ઉપવનમાં ધૂણી ધખાવી જીવન વ્યતીત કરતે હતે. એની કીર્તિ ચારે દિશામાં વાયુની જેમ પ્રસરેલી હતી. એની અલૌકિક સમતાની વાત જનમુખમાં વારેવારે પ્રશંસા પામતી. લોકોની ધારણ એક જ હતી કે શીતળદાસ જે જિતક્રોધ સાધુ એક પણું નથી.
આ લોકવાયકા સમ્યગુદષ્ટિ શાતુભાઇના ગળે ન ઉતરી. એ પણ સારી રીતે સમજતા હતા કે જિતેન્દ્રિય સાધુ-સંત વિના અન્ય
