________________
સાધનોનું સર્ષ
| મારી પાસે એક સુધારક ભાઈ આવ્યા. તે કહે : “મહારાજશ્રી, અમે શ્રધ્ધામાં માનતા નથી. અમારે તે (Figers and facts) આકડા અને દાખલા જોઇએ.’ મેં તેમને કહ્યું: “સંસારમાં મેં એકેય એવો માણસ જોયો નથી કે જે શ્રધ્ધા રાખ્યા વિના જીવી શકે. તમે બસમાં બેસો છો ત્યારે તમે ડ્રાઇવરને ઓળખો છો? તો કહે : ના, ત્યારે ડ્રાઇવર પર તમારી જિંદગીનો વિશ્વાસ તમારે મૂકવો પડે છે ને! તે ડ્રાઇવર પર વિશ્વાસ ન હોય તો તમે બસમાય ન બેસી શકો. તે જ રીતે વિશ્વાસ રાખી તમારા રૂપિયા બેંકમાં મૂકો છો. વિશ્વાસ રાખી રસોઇયાની રસોઈ ખાઓ છો. વિશ્વાસ રાખ્યા વિના કયાંય ચાલી શકતું નથી. તમે વિમાનમાં જાઓ છો ત્યારે તમારી આખી જિંદગી વિમાનીને સોંપો છો; કારણકે વિશ્વાસ છે.
પ્રેમ હદયનાં બંધ દ્વાર પણ ખોલી દે છે. મૈત્રીના પ્રકાશને આધારે અંધકાર છતા પ્રેમદીપકને આધારે જ અંધકારની પેલે પાર જવાય છે. સૂરદાસમાં શ્રધ્ધાનો એ દીવડો હતો. તે ભગવાનનું સ્મરણ, ચિંતન કરતો, ગીત ગાતો, ચાલ્યો જાય છે. એનું મન પ્રેમના પાનથી તૃપ્ત છે. વિષયથી કોઈ તૃપ્ત થયો હોય તેવું નહિ મળે. અતૃપ્તિ એ સૂકી તરસ છે. એ જાગે ત્યાં ચિંતન-સ્મરણ ન મળે; તેના ચિત્તમાં ન મધુરતા કે સુંદરતા મળે. બધું જ લૂખું લૂખું-જાણે ધગધગતો તો. જે મળે તેને એ બાળીને ભસ્મ કરે.
પ્રેમભક્તિ પથ્થરને પ્રતિમા બનાવી પૂજે છે. પ્રેમની આંખ વ્યક્તિમાં સદગુણની સમષ્ટિ જોઈ શકે છે. પ્રેમ જ કામમાં રામ અને ભોગીમાં પણ યોગીનાં દર્શન કરી લે છે. એટલે પ્રેમભકિતને વિવેકની
