________________
[૨૦]
ચાર સાધન
લીધે આ બૅગ પણ તે ઉપાડી ન શકયા. જ્યારે મારી પાસે કંઈ નહીં એટલે હું એને ભાર ઉપાડું તે એમને મદદરૂપ બનું ને ? ”
યુવાન આ વાકય સાંભળી ખૂબ શરમાઈ ગયા ! એ તરત સમજી ગયા કે આ વ્યક્તિ બીજી કાઈ નહિ પણ અગાળને કેળવણીથી ભરનાર ઈશ્વરચંદ્ર વિદ્યાસાગર છે.
6
શરમાયેલ યુવાનની પીઠ ઉપર હાથ થાબડતાં વિદ્યાસાગરે કહ્યું... તારે શરમાવાની જરૂર નથી. મારું મહેનતાણુ એ જ કે આજથી તું સ્વાશ્રયી બનીશ તે! હું માનીશ મને મારી મજૂરી મળી ગઈ છે. ’
આજે જગતમાં સારા વિચારા ઓછા થયા છે; વિજ્ઞાન વધ્યુ છે; એરપ્લેન ને જેટ વિમાના શોધાયાં છે; પણ માણસમાં માણસાઈ એછી થતી જાય છે. આજે અમેરિકાના પ્રમુખ કેનેડીને એક ઝનૂની માનવીએ, પળવારમાં હતા ન હતા કરી દીધા. જો એ માનવીમાં સુકૃતપૂર્ણ વિદ્યા હાત તા આવું અઘટિત કામ એ કદી કરત?
કેનેડી હ ંમેશાં કહેતા હતા કે હું નમ્ર છું; પરંતુ સત્યની લડત માટે તા હું અડાલ અને અફર છુ. એની પાસે વિદ્યા હતી, સત્તા હતી, સાથેાસાથ માનવતા પણ હતી. એણે આખી દુનિયા ઉપર અદ્વિતીય અસર ઊભી કરી હતી. આમ દેશનું ભલું કરવા જતાં આજે એ ખપી ગયા. એ ગયા પણ માનવતાના અમર પમરાટ એ પાછળ મૂકતા ગયા !
આજે સંશાધન અને શોધખેાળમાં જગત ઘણું આગળ વધી ગયું છે. પણ માનવી વિચારામાં કેટલે આગળ
