________________
ચંત્યવદન મહાભાષ્ય
(૧૪) વાયસ - વાયસ એટલે કાગડો. ભમતા ચિત્તવાળો જીવ કાયોત્સર્ગમાં કાગડાની જેમ દૃષ્ટીને ફેરવે. (૧૫) કપિત્થ– કપિત્થ એટલે કોઠો. જુના ભયથી (= જુ કરડે એવા ભયથી) ચોલપટ્ટાને કોઠાની જેમ ગુંચળાવાળું કરે. (૧૬) શિરડકંપ – યક્ષથી અધિષ્ઠિત પુરુષની જેમ મસ્તકને કંપાવતો કાયોત્સર્ગ કરે. (૧૭) મૂક– આડ પડતી હોય વગેરે પ્રસંગે મૂંગા માણસની જેમ હું હું કરે.
વિશેષાર્થ – છિનંતીફનું પ્રયોગની સંસ્કૃત છાયા છિદામાનાવિષ થાય. છિદ્યમાનાવિષ = છેદાઈ રહ્યું હોય વગેરેમાં. છેદાઈ રહ્યું હોય એટલે કાયોત્સર્ગ કરનાર અને સ્થાપનાચાર્યની વચ્ચેનું અંતર છેદાઈ રહ્યું હોય, અર્થાત્ આડ પડતી હોય. આડ પડવાનો પ્રસંગ આવે ત્યારે આડ ન પડે એટલા માટે આડ પાડનારને રોકવા માટે હું શું કરે. (૧૮) અંગુલિ – આલાવાઓને (= નવકાર વગેરેને) ગણવા માટે આંગળીઓ ફેરવવી. (૧૯) ભૂ– યોગોની શાંતિ માટે નેત્રનાં ભવાં આમ તેમ ફેરવવા. વિશેષાર્થ – કોઈને નેત્રનાં ભવાં સ્થિર રાખવાથી અકળામણ થતી હોય અને તેથી મનમાં શાંતિ ન રહેતી હોય. આથી મનોયોગની શાંતિ માટે નેત્રનાં ભવાં આમ તેમ ફેરવે. (૨૦) વારુણી – વારુણી એટલે સુરા (દારૂ). કાયોત્સર્ગમાં રહેલો જીવ સુરાની જેમ અવ્યક્ત બુડ બુડ અવાજ કરે. (૨૧) પ્રેક્ષા - કાયોત્સર્ગમાં અનુપ્રેક્ષા કરતો જીવ વાનરની જેમ હોઠ હલાવ્યા કરે. (૪૮૦ થી ૪૯૨)
एए काउस्सग्गं, कुणमाणेण विबुहेण दोसा ओ। सम्मं परिहरियव्वा, जिणपडिकुट्ट त्ति काऊणं ॥४९३॥
૨ ૧૩
