________________
દા. ત. વૃક્ આ ધાતુમાં છેલ્લો વ્યંજન પ્ છે. અને તેની પહેલા છે માટે ૠ તે ઉપાન્ત્યસ્વર કહેવાય. નિ-ધાતુમાં ર્ છેલ્લો વ્યંજન છે અને તેની પહેલા TM છે માટે – તે ઉપાત્ત્વવ્યંજન કહેવાય..
-
૨ કયા સ્વરનો કયો ગુણ થાય? શા માટે ?
પ્રશ્ન
ઉત્તર - ૨ વર્ણનો ગુણ ૬, ૩વર્ણનો ગુણ ઓ, ૠવર્ણનો ગુણ અર્... થાય વર્ણ તાલવ્ય છે એટલે એનો ગુણ પણ તાલવ્યસ્થાનનો રૂ થાય છે. એવી જ રીતે વર્ણ ઓલ્ક્ય છે માટે તેનો ગુણ ઓબ્ર્હ્મસ્થાનનો ઓ થાય છે. એવી જ રીતે ૠવર્ણ માટે પણ જાણવું.
પ્રશ્ન
-
૩ ન્રુ પણ હ્રસ્વનામિસ્વર જ છે તો તેનો ગુણ કેમ ન કહ્યો? ઉત્તર - ૩ ધાતુપાઠમાં રહેલા ૨૦૦૦ ધાતુમાં ઉપાજ્યમાં કે અંત્યમાં लृ હોય એવો કોઇ ધાતુ નથી માટે તૃ ના ગુણની શક્યતા હોવા છતાં ઉદાહરણમાં ઘટતું ન હોવાથી તેનો ગુણ બતાવ્યો નથી.
પ્રશ્ન ૪ નિ. ૧માં હ્રસ્વનામિસ્વરનો ગુણ કહ્યો છે તો પછી નિ. ૨ માં-રૂ નો ગુણ ૬, ૩નો ગુણ ઓ, અને ૠ નો ગુણ અર્ એમ જ લખ્યું હોત તો ? વર્ણ શબ્દ શા માટે ?
-
ઉત્તર - ૪ આ પાઠમાં હ્રસ્વનામિસ્વરનો ગુણ બતાવ્યો છે. પણ આગળ (૮મા) પાઠમાં અન્ત્યમાં દીર્ઘનામિસ્વરનો પણ ગુણ બતાવેલ છે માટે વર્ણ વર્ણ વિ...માં વર્ણ શબ્દ આપ્યો છે.
પ્રશ્ન - ૫ ઋક્ ધાતુમાં ગુણ કેમ ન થયો ? નિમ્ માં કેમ થયો ? ઉત્તર - ૫ ઝીક્ ધાતુમાં ઉપાજ્યમાં દીર્ઘ નામિસ્વર (ૐ) છે માટે ગુણ ન થાય જ્યારે નિમ્માં ઉપાજ્યમાં હ્રસ્વનામિસ્વર છે માટે ગુણ થાય.
પ્રશ્ન
-
૬ નિન્દ્ ધાતુમાં ગુણ થાય કે ન થાય ?
ઉત્તર - ૬ નિન્દ્ ધાતુમાં ગુણ ન થાય કારણ કે ઉપાજ્યમાં 1 છે.
૩૯
