________________
(૩)
(૪)
ષષ્ઠી તપુરૂષ સમાસ(૧) સ્ત્રીઓનાં બાળકો - યોગિતાં ફિલ્મ: - યોષિભિઃ | (૨) અમારી મર્યાદા - ચાર્જ સંજ્ઞા - સત્સંગી |
વનની ઔષધિ – વનસ્ય મૌષધમ્ - વનૌષધમ્ |
આકાશનું પાણી - વિયતો નીરમ્ - વિયનીરમ્ | (૫) મેરૂપર્વતનાં ઉપવનો - મેરો: ૩૫વનાનિ - મેરૂપવનાનિ |
દેવોનો રાજા - મરતાં નૃપતિઃ - મનૃપતિઃ | (૭) રામનું બાણ - રામણ રૂષઃ - રમેષઃ | (૮) મારા બે હાથે - મH દસ્તી – પદ્ધસ્તી | (૯) તારી બે આંખો – તવ નયને – ત્વનયને | (૧૦) કાપડની દુકાન - ધ્વરી દૃમ્ - અમ્બેરહમ (૧૧) આંબાનું વન - સામ્રાપ વનમ્ - મામ્રવનમ્ |
સંબંધો અનેક પ્રકારના છે તેમાં કેટલાંક બતાવાય છે.
(૧) સ્વ-સ્વામિભાવસંબંધ : સ્વ=પોતાની વ્યક્તિ-વસ્તુ... સ્વામિ = માલિક.. પોતાની વસ્તુ-વ્યક્તિનો માલિક એ અર્થમાં આ સમાસ થાય. દા.ત. (૧) મત મળ્યા: – મન્માષઃ - દેવનાં અડદ, .
(૨) : નૃતેઃ અલી - નૃત્યની - રાજાની બે તલવાર. (૩) સ્વાયા: દ્ધિઃ - મસ્તૃદ્ધિ - માતાનો વૈભવ. (૪) મમ મતિઃ - મમ્મતિઃ - મારી બુદ્ધિ.
(૫) તવ નિધિ: – નિધિઃ - તારો ભંડાર. (૨) અવયવ-અવયવિસંબંધ : અવયવ = વિભાગ. અવયવિ = જેના વિભાગ થાય છે. આવા અવયવિનો અવયવ એ અર્થમાં આ સમાસ થાય.
અપેક્ષાએ અવયવ-અવયવિ પણ બની જાય છે. દા.ત. ઘરનો
૧ મમ - યુત્ સર્વનામનો એ.વ.થી વિગ્રહ થયો હોય ત્યારે સમાસમાં અનુક્રમે -ત્ આદેશ થાય છે.
૧૪૭
