________________
(૪) કેટલાંક ઉપસર્ગો માત્ર જોડાયેલા જ રહે છે... પ્રાર્થો, વિનય ભાતખ્યતે, મતિતિ વિ...
પ્રશ્ન - ૯ ટૂ - ની - લ - વૃત્ - પૂ - આ ધાતુઓમાં ઉપસર્ગો લાગીને થતાં અર્થનાં ફેરફારો જણાવો.
ઉત્તર - ૯ (૧) ૮ દરતિ - તે હરણ કરે છે. પ્રતિ - તે મારે છે. સંહરતિ – તે મારી નાંખે છે. મહિતિ – તે જમે છે. વિટાતિ – તે રમે છે. તે વિહાર કરે છે... વ્યવહરતિ - તે વ્યવહાર કરે છે... અપહરતિ - તે અપહરણ કરે છે. (ઝૂંટવીને - છાનું લઈ જાય છે.) .... પરિહરતિ – તે ત્યાગ કરે છે. ૩૫હરતિ – તે ભેટશું આપે છે. સદ્ધરતિ – તે ઉદ્ધાર (બચાવ) કરે છે.
(૨) ની – નિતિ - તે લઈ જાય છે. માનતિ - તે લાવે છે. fમનતિ – તે દેખાવ કરે છે. પરિણતિ – તે પરણે છે. મનુનતિ - તે કરગરે છે. ૩નતિ – તે ચડતી કરે છે. નિયતિ – તે નિર્ણય કરે છે. પ્રાતિ - તે પ્રેમ કરે છે. વિનયતિ - તે સેવા કરે છે.
. (૩) ક્ષ - ક્ક્ષતે - તે જુવે છે... નક્ષતે – તે અપેક્ષા રાખે છે. ૩પેક્ષત્તે – તે ઉપેક્ષા કરે છે. પરીક્ષ7 – તે પરીક્ષા કરે છે. પ્રતીક્ષતે – તે રાહ જવે છે.. સમીક્ષરે – તે જવાબ આપે છે.
(૪) વૃત્-વર્તતે - તે વર્તે છે. બાવર્તતે - તે ગોળગોળ ફરે છે. નિવર્તિતે - તે પાછો ફરે છે. પરિવર્તત – બદલાઇટ થાય છે. અનુવર્તતે – તે અનુસરે છે. પ્રવર્તતે - તે પ્રવૃત્તિ કરે છે.
* (૫) દૂ-મવતિ તે થાય છે. પ્રમવતિ - તે જન્મે છે... સમર્થ થાય છે... અનુમતિ - તે અનુભવે છે. અખિમતિ - તે હરાવે છે.... ૩મતિ - તે પ્રગટ થાય છે. તે જન્મે છે... પરમવતિ – તે હારી જાય છે. સંભવતિ - તે શક્ય છે.”
પ્રશ્ન - ૧૦ મ્ (કચ્છે) ને ધ, મનુ, , નિ, સન્ ઉપસર્ગ લાગવાથી ક્યા ક્યા અર્થ નીકળે છે ?
ઉત્તર - ૧૦ ધ + મ્ - મેળવવું, જાણવું... આનું + કમ્ - અનુસરવું, પાછળ જવું... નવ + અમ્ - જાણવું... નિસ્ + જમ્ - નીકળવું. સમ્ + અમ્ - (આ.૫.) જોડાવું, મળવું.”
'
૯૧
