Page Text
________________
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય થાય તે વિચિકિત્સા છે. સંયમ આદિનું પાલન કરવા છતાં જયારે તેનું સાક્ષાત ફળ કાંઈ પણ ઉપલબ્ધ ન થાય ત્યારે આવી શંકા થવાનો સંભવ છે.
પ્રથમ શંકા અતિચારમાં મૂળભૂત તત્ત્વ જીવ, અજીવ આદિ દ્રવ્યો તથા તેના ગુણોના વિષયમાં હોય છે, જ્યારે વિચિકિત્સામાં એ વિષયક શંકા નથી હોતી, માત્ર ધર્માનુષ્ઠાનનું ફળ મળશે કે નહિ એટલી જ શંકા હોય છે. આ બંનેમાં આટલો ભેદ છે.
'ખેતી આદિમાં ક્રિયામાં કોઈ વખત પાક ઊગે છે અને કોઈ વખત પાક નથી ઊગતો, એમ વિકલ્પ જોવા મળે છે, એવું વિચારીને ફળમાં વ્યભિચાર દર્શનથી ધર્મની ક્રિયામાં પણ ફળને વિશે આવો વ્યભિચાર હોવાની શંકા જાગે છે. .'.
(ખ) ધર્મ અને ધર્મીની નિંદા કરવી એ પણ વિચિકિત્સા કહેવાય છે. આમાં આધ્યાત્મિક ગુણોની નિંદાનો પણ સમાવેશ થઈ જાય છે. અન્ય ધર્મમાં રહેલા માણસમાં પણ મોક્ષમાર્ગને અનુરૂપ કોઈ નાનામાં નાનો ગુણ હોય તો તેની પણ અનુમોદના જ કરવી જોઇએ. નિંદા ન કરવી જોઈએ. પ્રણિધાનના લક્ષણમાં જે “હાનગુણઅષ' કહ્યો છે તેનું આ જ કારણ છે કે ગુણીનો દ્વેષ કરવાથી તેમાં રહેલા ગુણનો દ્વેષ થાય છે.
(૪) અન્યષ્ટિની પ્રશંસાઃ-મિથ્યાષ્ટિમાં રહેલાના ઉન્માર્ગની પ્રશંસા ન કરાય. તેનામાં થોડો-ઘણો સન્માર્ગ હોય તો તે સન્માર્ગની પણ, ઉન્માર્ગનું પોષણ ન થાય એ રીતે પ્રશંસા કરાય. મિથ્યાદષ્ટિ જીવ કે જૈનધર્મમાં પણ ઉન્માર્ગે રહેલા જીવમાં જેટલો પણ સન્માર્ગને અનુસાર ગુણ હોય તેની વિવેકપૂર્ણ સન્માર્ગનું પોષણ થાય એ રીતે અનુમોદના કરી શકાય. ઔચિત્યપૂર્વક અનુમોદના કરવાથી તે ગુણરૂપ બને છે, નહિતર તે દોષરૂપ બને છે.
(૫) અન્યદેષ્ટિ સંસ્તવ (પરિચય):- સુનિશ્ચિતપણે જેઓ મિથ્યાદષ્ટિ તરીકે પ્રખ્યાત છે; તેમના પરિચયથી બાળજીવોમાં મિથ્યાત્વના સંસ્કાર પડતાં વાર લાગતી નથી. માટે જ નાસ્તિકનો પરિચય કરવાની ના પાડી છે. કારણકે જેઓ પોતાનામાં પરિપક્વ નથી અને દઢ શ્રદ્ધાવાળા નથી તેઓ બીજાની વાતમાં લેવાઈ જાય છે. આજે મિથ્યાદષ્ટિઓની સોબત વધી છે. છાપા વગેરેથી પણ તેમનો પરિચય વધ્યો છે. તેથી આજના કાળમાં ધર્મી વર્ગને શ્રદ્ધા ટકાવવી ઘણી મુશ્કેલ છે. માટે અપરિપક્વ સમ્યક્તવાળાએ મિથ્યાષ્ટિના પરિચયમાં રહેવું જ નહિ. ન છૂટકે રહેવું જ પડે તો સાવધ રહેવું કે જેથી પોતાનું સમકિત મલિન ન થાય. •
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |