Page Text
________________
૫૬
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
વળી આ બધા સંસારી દેવતાઓનાં નામ જુદાં-જુદાં છે, એમ તેમનું ઐશ્વર્ય, આકાર, શીલ, રંગ-રાગ, સ્થિતિ, પ્રભાવ, સ્થાન, વિમાનાદિ બાહ્યસ્વરૂપ પણ જુદુંજુદું હોય છે. તેમની રુચિ પણ જુદી-જુદી હોય છે. કોઇને અમુક ઇષ્ટ હોય છે તો કોઇને કાંઇક બીજું ઇષ્ટ હોય છે. તેમને પ્રસન્ન કરવા માટે તેમના ઉપાસકોએ તેમની રુચિ મુજબ કરવાનું હોવાથી જુદા-જુદા દેવોની ઉપાસના જુદી-જુદી રીતે થાય છે. આમ આ સંસારી દેવોની ભક્તિમાં અનેક પ્રકાર પડતા હોવાથી તે ભક્તિને ચિત્રાભક્તિ કહેવામાં આવે છે.
ધર્માનુષ્ઠાનના ઇષ્ટ અને પૂર્ત એમ બે ભેદ પડે છે. યજ્ઞના અધિકારીઓ યજ્ઞની વેદિકામાં બ્રાહ્મણોની સમક્ષ મંત્રોચ્ચા૨ ક૨વાપૂર્વક જે સોનું, વસ્ત્ર, ભોજન વગેરે દાનમાં આપે છે, તેને ઇષ્ટ કહેવામાં આવે છે. વાવ-કૂવા-તળાવ ખોદાવવાં, દેવમંદિરો બંધાવવાં, અન્નક્ષેત્રો ખોલવાં વગેરેને પૂર્ત કહેવામાં આવે છે. આ ઇષ્ટ અને પૂર્વ અનુષ્ઠાનો લોકો જુદા-જુદા આશયથી કરતા હોય છે. તેમાં જેવો તેમનો આશય હોય છે તેવું તેમને ફળ મળે છે. એકસરખું અનુષ્ઠાન હોવા છતાં આશયના ભેદથી ફળમાં ભેદ પડે છે. કારણકે ખેતીમાં જેમ પાણીની મુખ્યતા છે તેમ ધર્માનુષ્ઠાનોમાં આશય (અભિસન્ધિ)ની મુખ્યતા . છે. (આશય એટલે ભાવ, પરિણામ, ઉદ્દેશ વગેરે).
અન્ય ધર્મોમાં આ ઇષ્ટપૂર્ત કાર્યો લૌકિક ઉદ્દેશથી વિવેકરહિતપણે કરાય છે. ત્યાં સામાજિક કાર્યોને ધર્મમાં ગણી લેવામાં આવ્યાં છે. તે સારા ભાવપૂર્વક કરવામાં આવે તો પણ માત્ર કોરો પુણ્યબંધ જ કરાવે છે. જ્યારે જૈનશાસનમાં આવાં સામાજિક કાર્યોને ધાર્મિક કાર્યોમાં ગણવામાં આવ્યાં નથી. તેને અનુકંપાનાં કાર્યો તરીકે ગણવામાં આવે છે. તે અનુકંપાદિ કાર્ય જો વિવેકપૂર્વક કરવામાં આવે તો પુણ્યાનુબંધીપુણ્યનું કારણ બને છે અને અનુક્રમે મોક્ષનું સાધન બને છે. અનુકંપાનાં કાર્ય કરતી વખતે નીચેના ત્રણ આશયો રાખવાના હોય છે.
(૧) જૈનશાસનની વિશિષ્ટ પ્રભાવના કરવા માટે :- વસ્તુપાલ-તેજપાલ વગેરે પૂર્વના ઘણા જૈન શ્રીમંતોએ જૈનશાસનની પ્રભાવના કરવા માટે વાવ-કૂવા-તળાવ ખોદાવ્યાં છે, દાનશાળાઓ ઠેર-ઠેર ખોલી છે અને મુસલમાનોની મસ્જીદ પણ બંધાવી આપી છે. આ બધું વ્યક્તિવિશેષ માટે આવે, પણ આ બધું કરવા પાછળ તેમનો એક જ ઉદ્દેશ હતો કે તેનાથી લોકોનું ચિત્ત આકર્ષાય. જૈનધર્મ પ્રત્યે તેમના હૈયામાં કૂણી લાગણી રહે. જૈન ધર્મસ્થાનોને તેઓ નુકસાન કે નાશ કરતા અટકે અને જૈનો નિર્વિઘ્ને ધર્મકાર્ય કરી શકે. અન્યધર્મીઓ પણ જૈન ધર્મસ્થાનો ઉપર જ્યારે આફત આવે ત્યારે પોતે તેનું જે
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |