Page Text
________________
યોગદષ્ટિ
સમુચ્ચય
યોગાવંચકપણું-:- કલ્યાણને પામેલા, પુણ્યાનુબંધી પુણ્યના ઉદયવાળા, પવિત્ર દર્શનવાળા એવા ગુણિયલ ગુરુભગવંતનો ગુણવત્તાની દૃષ્ટિએ જે યોગ (સંબંધ) કરવો તે પ્રથમ અવંચક અર્થાત્ યોગાવંચકપણું છે.
૧૪૫
આ યોગમાં ગુરુભગવંતનું ગુણની દૃષ્ટિએ બહુમાન કરવાનું છે. તે ગુણદર્શન અવિપરીતભાવે હોવું જોઈએ. અર્થાત વિવેકદૃષ્ટિથી તે ગુણોનું મૂલ્યાંકન કરવું જોઈએ. જેમનામાં જેટલા ગુણો હોય એટલા જ ગુણો કહેવા જોઈએ પણ તેનાથી અધિક કે ઓછા ન કહેવા જોઈએ. ગુરુમહારાજની ભગવાન સાથે કે ગૌતમસ્વામીની સાથે સરખામણી કરવી તે અયોગ્ય છે. કારણકે ભગવાન આદિ કરતાં તે ગુણમાં ઘણા ઊતરતા છે. આપણા તે પરમ ઉપકારી છે, તેથી તેનું ઋણ અદા કરવા માટે કર્તવ્યબુદ્ધિથી તેમની અત્યંત ભક્તિ કરવી એ યોગ્ય છે; પરંતુ તેમનામાં જેટલા ગુણ હોય તેના કરતાં અધિક ગુણનો આરોપ કરવો એ અવિવેક છે.
આવી જ રીતે ચતુર્વિધ સંઘમાં કોઈ પણ વ્યક્તિનું મૂલ્યાંકન તેના ગુણને અનુસારે જ કરવું જોઈએ. ‘અવિપરીતભાવ’ શબ્દ લખીને ગ્રન્થકાર મહર્ષિએ આ વાતનું સૂચન કર્યું છે.
જેમ ગુરુભગવંતનો પ્રભાવ ગુણની દૃષ્ટિએ જોવાનો છે, તેમ દેવ અને ધર્મનો પ્રભાવ પણ ગુણની દૃષ્ટિએ જ જોવાનો છે. દેવ અને ધર્મને ઓળખાવનાર ગુરુભગવંત છે, તેથી અહીં ગુરુભગવંતની મુખ્યતા ગણીને તેમને આશ્રયીને વાત કરી છે. બાકી દેવ અને ધર્મમાં પણ અવિપરીતભાવે ગુણદર્શન કરીને તેમનો યોગ સાધવાનો છે.
તીર્થંકર પરમાત્મા એ વીતરાગ છે. અઢારદોષ રહિત છે અને અનંત ગુણના નિધાન છે. માટે બીજા રાગી-દ્વેષી-કામી દેવો કરતાં ગુણવત્તાની દૃષ્ટિએ તેઓ શ્રેષ્ઠ છે. એવી રીતે જૈનધર્મની બધી ક્રિયાઓ બીજા ધર્મની ક્રિયાઓ કરતાં, જયણા આદિની દૃષ્ટિએ અનેકગણી ગુણકારી છે. દા.ત. સામાન્ય ગણાતી મુહપત્તિની પડિલેહણાની ક્રિયા પણ સંપૂર્ણ-જયણાનું પ્રતીક છે. સામાયિક આદિ ક્રિયામાં જયારે પણ હાલવું ચાલવું હોય ત્યારે તે-તે અંગનું પડિલેહણ કરવાનું હોય છે. તે પડિલેહણ રજોહરણ અને મુહપત્તિથી કરવાનું હોય છે. માટે બધી ક્રિયાઓમાં પૂર્વે મુહપત્તિનું પડિલેહણ આવે છે. મુહપત્તિની પડિલેહણા કરતી વખતે તેમાં જે બોલ બોલવાના છે, તે તો તે વખતે શૂન્યમનસ્ક થઈ ન જવાય પણ તત્ત્વચિંતન ચાલુ રહે તેના માટે છે. જો બોલ બોલવાના ન મૂક્યા હોત તો આપણો ઉપયોગ પૌદ્ગલિક ભાવોમાં જતો રહે અને કર્મબંધન થઈ જાય. તેવી જ રીતે કાયોત્સર્ગની ક્રિયામાં પણ નવકાર કે લોગસ્સ ગણવાની ગોઠવણ તત્ત્વચિંતન માટે જ કરવામાં આવી છે. ઊંચી કક્ષાના મહાત્માઓને તો કાઉસ્સગ્ગમાં
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |