Page Text
________________
૧૩૦
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય ક્રિશ્ચિયન વગેરે ધર્મોમાં મુક્તિનું ધ્યેય નથી, આથી તે કષશુદ્ધ ન કહેવાય. ભારતનાં દરેક આસ્તિક દર્શનો મુક્તિને જ ધ્યેય તરીકે સ્વીકારે છે. આથી તે બધાં કષશુદ્ધિવાળાં છે. પરંતુ આચાર-અનુષ્ઠાનની બાબતમાં તેઓ ભૂલથાપ ખાઈ જાય છે. શુદ્ધ આચાર બતાવવામાં તેઓ અમુક અંશે જ સફળ થયાં છે. આથી છેદશુદ્ધિની પરીક્ષામાં તે ઉત્તીર્ણ થયાં નથી. છતાં તેમાં અમુક ટકા તેઓ મેળવી શકે તેમ છે. પણ તાપશુદ્ધિમાં તો એકમાત્ર જૈનદર્શન સિવાયનાં બધાં જ દર્શનો સંપૂર્ણપણે નિષ્ફળ ગયાં છે. કારણકે એકાન્તનિત્યવાદ કે એકાન્ત અનિત્યવાદ યુક્તિસંગત બનતા નથી. અનેકાન્તવાદ જ યુક્તિસંગત બને છે. માટે તે જ તાપશુદ્ધ છે. તાપશુદ્ધિમાં પદાર્થવિજ્ઞાનની દષ્ટિએ મોક્ષના સ્વરૂપનું, હેતુસ્વરૂપ અને અનુબંધથી વર્ણન કરવામાં આવે છે.
( ગા. ૧૮૭:- આગળ કહ્યું કે યોગની સાધના દ્વારા જીવ ભવવ્યાધિથી મુક્ત થઈને નિર્વાણને પામે છે. આમ કહીને સૂચિત કર્યું કે જીવને અનાદિકાલથી ભવવ્યાધિ લાગેલો છે. પહેલેથી તે નીરોગી નહોતો પણ વ્યાધિગ્રસ્ત જ હતો. પછી ધીમે-ધીમે તે વ્યાધિથી મુક્ત થાય છે. અર્થાત તેના વ્યાધિનો ક્ષય થાય છે. અહીં ક્ષય વ્યાધિનો થાય છે, આત્માનો નહિ. તેનું પોતાનું અસ્તિત્વતો ટકે જ છે. દા.ત. રોગી માણસ રોગમુક્ત થાય છે, તેમાં સૌ જાણે છે કે તેના રોગનો ક્ષય થયો છે, માણસ પોતે તો જીવે જ છે. ઊલટું પહેલાંની રોગી અવસ્થા કરતાં અત્યારે સારી અવસ્થામાં જીવે છે. એવી રીતે સંસારવ્યાધિથી મુક્ત થયેલા આત્માનું અવસ્થાન તો છે જ. ઊલટું પહેલાં કરતાં ઘણું ચડિયાતું છે. કારણકે તેના સંપૂર્ણ આત્મગુણોનો વિકાસ થયો છે.
આમ મુક્તિમાં આત્માનું સત્ અવસ્થાન વર્ણવીને એમ બતાવ્યું કે, જેઓ મુક્તિને પ્રદ્યોત-દીપક સમાન અર્થાત્ અભાવસ્વરૂપ માને છે તે ભૂલભરેલું છે. કેટલાંક (બૌદ્ધો) એમ માને છે કે જેમ દીપક ઓલવાઈ ગયા પછી પાછળ કાંઈ રહેતું નથી, તેમ મુક્તિમાં આત્માનું અસ્તિત્વ જ નષ્ટ થઈ જાય છે. આમ તેઓ મુક્તિને અભાવસ્વરૂપ માને છે. સંસારી આત્માને ભવવ્યાધિ લાગેલો છે એવું તો તેઓ માને છે. પણ તે ભવવ્યાધિને તેઓ અનાદિનો નથી માનતા; ક્ષણિક માને છે. અર્થાત્ ક્ષણે-ક્ષણે એભવવ્યાધિ બદલાય છે એમ માને છે.
હવે બીજા કેટલાક નિશ્ચયવાદી (સાંખ્યો) અનાદિકાલથી આત્માને એકાંતે શુદ્ધ જ માને છે. આત્મા શુદ્ધ સ્ફટિક જેવો નિરંજન, નિર્મળ છે, અનંતજ્ઞાનથી યુક્ત છે. તે પોતાને અજ્ઞાની કે અશુદ્ધ માની બેઠો છે એ ભ્રમ છે. એ ભ્રમ છે ત્યાં સુધી સંસાર છે અને ભ્રમ ટળે એટલે તેની મુક્તિ થાય છે. આ માન્યતા પ્રમાણે તો આત્માને ભવવ્યાધિ વળગ્યો જ નહોતો; તો પછી તેમાંથી મુક્ત થવાની વાત જ ક્યાં રહી? તેમના મતે તો
| SR No. | 005870 |
| Book Title | Yogdrushti Samucchay |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |