Yogdrushti Samucchay

SR No.: 005870
Original Sutra Author: N/A
Author: Yughbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2001
Total Pages: 160
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 13 MB

Page 118

યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય આ દષ્ટિમાં અન્યમુદ્ નામનો દોષ ગયો છે, અપ્રશસ્ત કષાય નાબૂદ થયા છે, પણ હજી પ્રશસ્ત કષાયો પડ્યા છે; તેથી “રોગ' નામનો દોષ પડ્યો છે. એ દોષ નષ્ટ થાય એટલે સાતમી પ્રભાષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય છે.
પ્રભાદેષ્ટિ
‘પ્ર એટલે પ્રકૃષ્ટ અને ‘ભા એટલે તેજ. આ દષ્ટિમાં સૂર્યની ઉપમાવાળો પ્રકૃષ્ટ જ્ઞાનનો પ્રકાશ હોય છે માટે તેનું પ્રભા' નામ સાર્થક છે. આત્માને રત્નત્રયીની ખરી અનુભૂતિ અહીં થાય છે.
બોધ:- આ દૃષ્ટિના બોધને સૂર્યની ઉપમા આપવામાં આવી છે. અહીં પ્રખર જ્ઞાનનો ધોધ વહેતો હોય છે. આ બોધ હંમેશાં ધ્યાનનો હેતુ જ બને છે. પ્રાયઃ તેમાં વિકલ્પનો અવસર નથી. તેમાં પ્રથમસાર સુખ હોય છે. શાસ્ત્રો અહીં અકિંચિત્કર બને છે. અનુષ્ઠાન સમાધિનિષ્ઠ હોય છે. આ બોધવાળા જીવોના સાન્નિધ્યમાં વૈરાદિનો નાશ થાય છે. તેઓ પરાનુગ્રહને કરે છે. શિષ્યોને વિશે ઔચિત્ય જાળવે છે અને હંમેશાં અવષ્ય ફળવાળી સન્ક્રિયાને કરે છે. આ દરેક વિશેષણોને હવે ક્રમશઃ વિચારીએ. - આ દષ્ટિમાં જીવોને સતત ધ્યાન અને ધ્યાનના કારણભૂત એવાં ચિંતન, ભાવના અને અનુપ્રેક્ષા હોય છે. તેઓ ચોવીશમાંથી એકવીશ કલાક કાઉસ્સગ્ગ ધ્યાનમાં રહે છે. છદ્મસ્થને કોઈ પણ વિષયનું ધ્યાન અંતર્મુહૂર્ત પર્યન્ત ટકે છે. તે પૂર્ણ થાય એટલે ચિંતન, ભાવના કે અનુપ્રેક્ષા ચાલુ થાય. તે અનુપ્રેક્ષાદિ એવા પ્રકારનાં કરે કે તેમાંથી પાછા ધ્યાન ઉપર ચડી જાય, આમ સતત સાંકળ ચાલ્યા કરે છે. માટે તેમના બોધને ધ્યાનનો હેત કહ્યો છે.
આ દષ્ટિપ્રાયઃ નિરપેક્ષ મુનિને હોય છે. તેઓ સ્વશરીર પ્રત્યે પણ નિઃસ્પૃહ હોય છે. પ્રશસ્ત કષાયોને નાબૂદ કર્યા હોવાથી દયા, દાન, પરોપકાર કરવા આદિની કોઈ ઇચ્છા તેમને હોતી નથી. લગભગ તેઓ નિર્વિકલ્પ દશામાં જ રહે છે અને સમતાના સુખને અનુભવે છે. પણ કોઈ વખત સમતાથી જ્યારે નીચે ઊતરે છે ત્યારે સવિકલ્પ દશા આવી જાય છે. દા.ત. મહાવીર પરમાત્માને પોતાના સાડા બાર વર્ષના છ સ્થ પર્યાયમાં માત્ર બે વખત કરુણાના ભાવ સ્પર્શી ગયા છે. (૧) ચંડકૌશિકના પ્રસંગમાં અને (૨) સંગમના પ્રસંગમાં આંખમાં કરુણાથી અશ્રુ આવે છે ત્યારે. આવું ક્વચિતજવલ્લે જ બને છે. તેથી પ્રાયઃ શબ્દ લખ્યો છે. બાકી તો નિર્વિકલ્પ દશા જ હોય છે.