Page Text
________________
સભા - ચારિત્રમાં નિમિત્ત જોઈશે?
સાહેબજી:-પ્રત્યેક ધર્મ પામવા નિમિત્ત જોઈશે. વિકાસ કરવા, શ્રદ્ધા કેળવવા, બધામાં નિમિત્ત જોઈશે.
વ્યાખ્યાન એ શું છે? નિમિત્ત જ છે. તમે ઉપદેશ ગ્રહણ કરવાના નામથી આવો છો કે એમ ને એમ આવો છો? ઉપદેશ એ આલંબન છે. પરંતુ તમે તેની અસર ન લો તો શું થાય? કેવલ નિશ્ચયવાદી મોઢા-માથા વગરના છે, પણ સાથે તમે એકલા વ્યવહારનયને પકડો તો પણ અમે ના કહીશું. સ્યાદ્વાદ એ તમામ અપેક્ષાઓથી તમામ વિરોધી વાતોનો સમન્વય છે. એકાન્તવાદીને પૂછો કે “ઉપાદાનનું શું મહત્ત્વ? નિમિત્તનું શું મહત્ત્વ?” પરંતુ તેઓ અપેક્ષા લગાડ્યા વગર નહિ સ્થાપિત કરી શકે. જ્યારે આપણે સ્યાદ્વાદથી પરસ્પર સમન્વય કરી શકીએ.
શાસ્ત્રમાં પ્રદેશી રાજાનું દષ્ટાંત આવે છે તે આપણે જોયું. ભૂતકાળનો નાસ્તિક એવો તે રાજા પણ નિમિત્તથી જીવનમાં ટનીંગ પોંઇન્ટ પામીને આગળ વધી ગયાનો આ દાખલો છે, એટલે સુધી કે તેઓ સારા મહાત્મા બન્યા છે. જ્યારે ઉપાદાનવાદી કહેશે કે આત્મા જો લાયક હોય તો બધું થઈ જાય, પછી તેને નિમિત્ત કે આલંબનની શી જરૂર? આજ સુધી સારાં નિમિત્તો આત્માને અનંતીવાર મળ્યાં છે. આ મનુષ્યભવ-ધર્મ-જૈનશાસન અનંતીવાર જીવ પામ્યો છે. અરે તીર્થંકરનો મેળાપ પણ થયો છે. તેઓ સમવસરણમાં ચતુર્મુખે દેશના આપે ત્યારે આપણે અનંતીવાર ત્યાં જઈ આવ્યા છીએ. હવે આના જેવું ઉત્તમ આલંબન બીજું કયું હોઈ શકે? છતાં પણ એળે ગયું ને? માટે વગર લાયકાતે કોઈ તરવાનું નથી. ગમે તેટલાં સારાં નિમિત્તોનો ગંજ ખડકો તો પણ કાંઈ નહિ. ગેરલાયકને પહાડ જેટલાં નિમિત્તો મળે તો પણ કાંઈ થાય નહિ. માટે મહત્ત્વ ઉપાદાનનું જ છે. જેના આત્મામાં વિકારો નથી તેને ગમે તેવાં નિમિત્તો મળે તો પણ કાંઈ થતું નથી. આમ જુઓ તો બેઉનય સાચા છે. સ્યાદ્વાદ બને સાચા કરી આપે છે.
- હવે અહીંયાં એક વ્યક્તિ બેઠી છે. તેને એક જણ કહે કે “આ જ્ઞાની છે. બીજો કહે કે આ અજ્ઞાની છે'; એક કહે કે ગાંડો છે, બીજો કહે ડાહ્યો છે. હવે તમે અહીંયાં જો અપેક્ષા ન જોડો તો બેઉનાં કથન અસત્ય થઈ જાય, પરંતુ જો અપેક્ષા જોડો તો બેઉનાં કથન સાચાં ઠરે. માટે સ્યાદ્વાદ આવ્યો. અને દુનિયા સ્યાદ્વાદને નથી પકડતી માટે જ બધે મૂંઝાય છે. સ્યાદ્વાદ ફકત આત્મકલ્યાણમાં જ નહિ પણ બધાં ક્ષેત્રમાં લાગુ પડશે.
વ્યવહારનય કહે છે કે તમે સુખી છો તો તમારું પુણ્ય, નિમિત્તો સારાં છે માટે; ત્યારે નિશ્ચયનય કહેશે તમારા આત્મામાં સુખી થવાની લાયકાત છે, એને અનુરૂપ ગુણસંપત્તિ કે #
* * * * * ૧૧૨
અનેકાંતવાદ
# # #
# #
#
# # #
* *
* *
* *
*
ક #
*
*
*
| SR No. | 005869 |
| Book Title | Anekantvad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yughbhushanvijay |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2001 |
| Total Pages | 160 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |