________________
સર્વમંરમયાય - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? સર્વમંત્રમય છે. સર્વમંત્ર સ્વરૂપ છે. આ પરતત્ત્વ સર્વ મંત્ર સ્વરૂપ ધારણ કરેલું છે કારણ કે તેનો જપ કે ધ્યાન કરવાથી સર્વ મંત્રોનો જાપ થઈ જાય છે. સર્વ મંત્રોનું જ તે સ્વરૂપ છે સર્વ મંત્રો તેના રટને માટે જ છે માટે તે પરતત્ત્વ પ્રાપ્ત થતાં સર્વ મંત્રો સિદ્ધ છે. માટે જ તે સર્વમંત્રમય છે.
સર્વહસ્યમયાય - વળી તે પરતત્ત્વ કેવું છે? સર્વ રહસ્યમય છે. પરતત્ત્વ સર્વ રહસ્ય સ્વરૂપ છે. તેમાં સર્વ રહસ્યો રહેલા છે માટે સર્વ રહસ્યાત્મક પરતત્ત્વ છે. અર્થાત્ સર્વનો સાર આ એક શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય હોવાથી બધાંજ રહસ્યોનું સ્વરૂપ તે છે માટે સર્વના સારરૂપ અથવા સર્વ સારરૂપ પરતત્ત્વ હોવાથી તે સર્વરહસ્યમય છે.
વળી પરતત્ત્વ કેવું છે?
સર્વ-માવામા-નવાનીવેશ્વરાય – સર્વભાવ અભાવરૂપ પદાર્થના સર્વ જીવ અજીવના ઈશ્વર છે. પરતત્ત્વનું ઐશ્વર્ય જ્ઞાનાદિ તથા ચૈતન્યશક્તિરૂપ તથા મહાસત્તારૂપ હોવાથી તે ભાવ-અભાવરૂપ પદાર્થનું તથા જડ-ચેતનનું ઈશ્વર છે. ભાવ એટલે પદાર્થો. તેની સત્તા ઉપર મહાસત્તા પરતત્ત્વની હોવાથી તેના ઈશ્વર છે. વસ્તુના અભાવ ઉપર તેની મહાસત્તા છે. જેનું અસ્તિત્વ જેમાં છે બીજામાં તેનો આત્મા છે માટે તેના ઉપર આધિપત્ય. મહાસત્તાનું છે માટે અભાવ ઈશ્વર છે. જડ અને ચેતન ઉપર આધિપત્ય તેનું હોવાથી જીવ-અજીવના ઈશ્વર છે. માટે પરતત્ત્વ સર્વ ભાવાભાવ જીવાજીવેશ્વર છે. સર્વ ભાવ સ્વરૂપ વસ્તુ, અભાવ સ્વરૂપ વસ્તુ જીવ અને અજીવ તેના ઈશ્વર છે.
ગરી -હથીયે - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? અરહસ્યરહસ્ય છે. આ જગતમાં રહસ્યભૂત પાંચ પરમેષ્ઠિ છે. તેનું રહસ્ય સાર હવે આગળ નહિ હોવાથી તે જેનું સાર કોઈ નથી એવા અરહસ્યભૂત પાંચ પરમેષ્ઠિ તેનું રહસ્ય આ પરતત્ત્વ છે. ન રહી યસ્થ : અરદસ્ય.છેલ્લા સાર ભૂત ૯૮
શકસ્તવ
