________________
છે. જેને શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય પ્રગટ નથી તે દેવ સ્વરૂપ થઈ શકતા નથી. અન્ય દર્શનમાં પણ નિશ્ચયથી દેવ તો ચૈતન્ય શક્તિરૂપ જ છે. તેના સ્વરૂપના ચિંતનમાં મતભેદ છે માટે સર્વના દેવ સ્વરૂપ શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય છે અથવા સર્વે દેવોનું સ્વરૂપ પરતત્ત્વ છે માટે તે સર્વદેવમય છે.
સર્વધ્યાનમેયાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? સર્વધ્યાનમય છે. સર્વે ધ્યાન સ્વરૂપ આ પરતત્ત્વ છે. એ જ ચૈતન્યશક્તિ પરને આધીન બનીને વિકૃત સ્વરૂપ ધારણ કરે છે ત્યારે તે આર્ત-રૌદ્રધ્યાનમય બની જાય છે. જયારે અંતર્મુખ બને છે અને નિજરૂપ તરફ મીટ માંડે છે ત્યારે ધર્મધ્યાન સ્વરૂપ અને નિજરૂપમાં સ્થિત હોય છે ત્યારે શુકલધ્યાનમય હોય છે. એ રીતે ચૈતન્યશક્તિ સર્વ ધ્યાનમય બનતી હોવાથી તે પરતત્ત્વ સર્વ ધ્યાનમય છે અથવા સર્વ પદાર્થોના ધ્યાન સ્વરૂપ છે. છ એ દ્રવ્યોના સ્વરૂપનું પ્રતિબિંબ તેમાં હોવાથી તદ્રુપતા ધારણ કરતી હોવાથી તે ચૈતન્યશક્તિ સર્વના ધ્યાનમય છે માટે પરતત્ત્વ સર્વધ્યાનમય છે. ' | સર્વજ્ઞાનમેયાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? સર્વજ્ઞાનમય છે. ચૈતન્ય શક્તિ સર્વના જ્ઞાનસ્વરૂપ છે અથવા સર્વ પ્રકારના જ્ઞાનનો સમૂહ તે તત્ત્વ હોવાથી પરતત્ત્વ સર્વજ્ઞાનમય છે.
પરતત્ત્વ ચિક્તિ સ્વરૂપ છે માટે તે જ્ઞાનસ્વરૂપ હોવાથી તેમાં સર્વ જ્ઞાનનો સમાવેશ છે માટે પરતત્ત્વ સર્વજ્ઞાનમય છે. | સર્વતનો યાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? સર્વતજોમય છે. આ પરતત્ત્વ સર્વ તેજસ્વરૂપ છે. સર્વ તેજોનો સમાવેશ આ પરતત્ત્વમાં થાય છે. બાહ્યતેજ સૂર્યમાં છે તેવો પૌગલિક પ્રકાશરૂપ તેજ નહિ પરંતુ અભ્યતરતેજ સ્વરૂપ લબ્ધિ શક્તિમય આ પરતત્ત્વ હોવાથી તથા જ્ઞાનપ્રકાશરૂપ તેજ તથા ગુણપ્રકાશરૂપ તેજ આવા સર્વ તેજો પરતત્ત્વમાં હોવાથી તે સર્વતેજોમય છે.
શક્રવ
