________________
છે તે પુદ્ગલથી ભરેલું આ દશ્ય જગત્ છે તેનો નાથ આત્મદ્રવ્ય છે કેમકે તેનું સર્જન આત્માએ કરેલું છે અને તેનું રક્ષણ પણ તે કરે છે માટે આ પરતત્ત્વ જગન્નાથ છે.
મૂકુંવર-સ્વર-સમુત્તરીય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? ભૂર્ભુવઃસ્વ-સમુન્નાર છે. સ્વર્ગ, મૃત્યુ અને પાતાળ એ ત્રણેથી સમ્યફ પ્રકારે ઉતરી ગયેલું છે. અર્થાત્ સ્વર્ગ, મૃત્યુ અને પાતાળ એ ત્રણે લોકથી પર જે સ્થાન છે ત્યાં રહેલું છે. ત્રણ લોકથી ઉપર છે તે એક પરતત્ત્વ જ છે. ત્રણેથી ઉપર ઉંચે ગયેલું છે માટે આ પરતત્ત્વ ભૂર્ભુવઃ સ્વઃ સમુન્નાર છે.
માનંબર - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? માનજેર છે. જેમાં માન ક્ષીણ થઈ ગયેલું છે અર્થાત્ જેનું માન-પ્રમાણ જીર્ણ શીર્ણ થઈગયેલું છે. અર્થાત્ માનાતીત છે. એટલે જેનું માન-પ્રમાણ મર્યાદિત થઈ શકતું નથી. આ પરતત્ત્વ માતંજર-માનને ઘસી નાંખેલું ક્ષણ કરી નાંખતું હોવાથી પ્રમાણાતીત થઈ ગયેલું છે. માટે માનંજર છે. માનને નાશ કરનાર છે.
વાર્તા - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? કાલંજર છે. જેણે કાલને જીર્ણ શીર્ણ કરી નાંખેલો છે. તેથી તે પરતત્ત્વ કાલાતીત છે. અર્થાત કાલ તેને કાંઈ કરી શકતો નથી. આમ તો કાલ વસ્તુને જીર્ણ કરે છે પરંતુ આ પરતત્ત્વ તેનાથી જીર્ણ થતું નથી. પરંતુ કાલ પોતે તેની પાસે જીર્ણ સ્વરૂપ થઈ ગયો છે. તેથી આ પરતત્ત્વ કાલિંજર છે. કાલને નાશ કરનાર છે.
યુવા - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? ધ્રુવ છે. એટલે નિશ્ચળ છે. તેનું જ સ્વરૂપ છે તે સ્વરૂપમાં તે સ્થિર છે. તેને કોઈ ચલિત કરી શકતું નથી. આત્મદ્રવ્ય ત્રણ સ્વરૂપને ધારણ કરે છે. ઉત્પાદ, વ્યય અને
શકસ્તવ
